Yuqori molekulali birikmalar kimyosi va

lim (η
sol
/s)h[η] 
xarakteristik kovushkoklik deyiladi. Xarakteristik 
kovushkoklik bu cheksiz suyultirilgan polimer
eritmalarining kovushkokligi bulib, bu eritmalarda 
makromolekulalar bir biridan izolyatsiyalangan 
buladi. 
Polimer eritmalarining kovushkokligi 
temperaturaga va kuyilgan kuchlanishga boglik. 
Ular Nyuton konuniga bo‘ysunmaydidar 
. 
γ g` siljish tez ligi; τ – siljish kuchlanishi 
Shuning 
uchun 
bu 
eritmalar 
nonyuton 
suyukliklar deb atalag`di. Siljish tezligi kiymatining 
kovushkoklikka 
ta’siri 
makromolekulalarni 
deformatsiyalanish yunalishida orientatsiyalanishi 
bilan tushuntiriladi.Bunda siljish tezligi ortishi bilan 
orientatsiyag`lanish darajasi ortadi va kovushkoklik 
zanjirlarni chegaraviy orientatsiyalanishga moe 
keluvchi kovushkoklikni ma’lum kiymag`tigacha 
kamayadi. τg`γ egri chizigini shakliga karab 
eritmalar nyuton (1), psevopg`lastik (2), dilatant (3) 
va bingam (4) suyukliklariga bulinadilar. 

---

96 
Tayanch suz va iboralar 
Eritmalar, ideal, real eritmalar, xosil bulish sharoitlari, atermik real eritmalar, 
regulyar real eritmalar, tartibsiz real eritmalar. erish termodinamikasi. erish issiklik 
effekti 
Kaytarish uchun savollar 
1. Polimer eritmasi deganda nimo`i tushunasiz? 
2. Polimekrlarning ideal va real eritmalari nima va xosil bulish sharoitlari kanday?
3.Erish jaraenida sistema xajmi kanday, uzgaradi? 
4.Real eritmalar kaysi turlarga bulinadilar? 
5.Atermik eritma nima? 
6.Tartibli (regulyar) eritmalar xosil bulish sharoitlari qanday? 
7.Tartibsiz eritmalar leganda nima tushunasiz? 
8.Erish termodinamikasini baen kiling. 
9.Polimerlarni 
eritmalarini 
suyultirilgan 
va 
kontsentrlangan 
eritmalarga 
ajratish 
kriteriysi 
bormi? 
10. 
Polimer 
eritmalari 
uchun 
Raul 
qonunidan 
chetga 
chiqishni tushuntiring. 
11. 
Polimer 
eritmalari 
uchun 
Vantg`Goffning 
tenglamasi 
qanday kurinishga ega? 
12. 
Polimerlarni 
suyultirilgan 
eritmalari 
uchun 
osmatik 
bosimni 
kontsentratsiyaga 
bog‘liqlik 
tenglamasi 
qanday 
kurinishga ega? 
13. Varial koeffitsentlarni tavsiflar bering. 
14. Erituvchi xarakterlovchi konstanta qayisi tenglamaga kiritilgan va uni 
qiymati buyicha polimer eritmalarini tabiati qanday aniqlanadi?
15. Kovushqoqlik nima? 
16. Absolyut qovushqoqlik qanday aniqlanadi?
17. Qovushqoqlik turlarini bayon qiling. 
18. Xarakteristik qovushqoqlik nima? 
Foydalanish uchun adabiyotlar
Asosiylari 
1. Kuleznov V.N., Shershnev V.A. Ximiya i fizika polimerov. M.: Vqsshaya 
shkola,1988, 312 s. 
2. Andrianova G. P., Shestakova I. S., Kukidi D.A., Kasyanova A.A. Ximiya i 
fizika vqsokomolekulyarnqx soedineniy v proizvodstve isskustvennoy koji, 
koji i mexa. M.: Legpromizdat, 1987, 463 s. 
3. Semchikov Yu.D., Jiltsov S.F. .Kataeva V.N. Vvedenie v ximiyu 
polimerov. M., Vqsshaya jola, 1988, 151 s. 
4. Askarov M.A., Ayxodjaev B.O., Alovitdinov A. B. Polimerlar kimyosi,
Toshkent, O‘qituvchi, 1988. 

---

97 
Kushimchalari 
1. Strepixeev A.A., Derevitskaya V.A. Osnovq ximii vqsokomolekulyarg`nqx 
soedineniy. M., Ximiya, 197b, 437 s. 
2. Praktikum po vqsokomolekulyarnqm soedineniyam Pod red. Kabanova 
V.A. M.: Ximiya. 1985, 224 s.
3. Praktikum po ximii i fizike polimerov / Pod red. Kurenkova V.F., I, Ximiya.
1978.