Yuqori energiyali adron-adron va yadro-yadroto’qnashuvlarida

1.1.Adronlar va ularning klassifikatsiyasi

Elementar zarralar massa, spin, elektr zaryadi, magnit moment, lepton zaryadi, izotopik spin va uning proyeksiyasi, g’alatilik, juftlik, o’rtacha yashash vaqti kabi qator xususiyatlari bilan xarakterlanadilar. Umuman zarralarni xarakterlovchi kattaliklar ko’p va xilma-xildir.Shunday bo’lsa ham ulardan birortasini elementar zarralarning klassifikasiyasi uchun asosiy xarakteristika sifatida ajratish qiyin.
Elementar zarralarni o’zaro ta’sirlashuviga, barqaror yoki beqarorligiga, qaysi statistikaga bo’ysunishiga massasi va boshqa hususiyatlariga qarab turli sinflarga bo’lish va turlicha nomlarbilan atashlik mumkin.Kuchli o’zaro ta‟sirda qatnashuvchi zarralarga adronlar deb ataladi. Yashash vaqti ~10-23s
bo’lgan zarralarga rezonans zarralar, qanday statistikaga bo’ysunishiga qarab fermion va bozonlarga bo’linadi. Bozonlarga kiruvchi barqaror adronlar mezonlar deb ataladi va barqaror fermion adronlar esa barionlar deb ataladi. Xuddi shuningdek rezonanslar ham mezon rezonanslar va barion rezonanslarga bo’linadi.
Kuchli ta’sirda qatnashmaydigan fermionlar leptonlar sinfini tashkil etadi, masalan, electron pozitron, myuon, taon va ularga tegishli neytrino va antineytrinolar. Kuchli o’zaro ta’sirda qatnashmaydigan va massasi nolga teng bo’lgan bozonlar klassik maydon kvantlari hisoblanadi(foton, graviton).

1.Massa. Har bir zarra tinch holatdagi massasi bilan xarakterlanadi. U zarraning dinamik xususiyatini anglatadi. Dastlab elementar zarralar massalariga qarab leptonlar, mezonlar,barionlar deb nom olgan, yengil, o’rta va og’ir zarralar sinfiga bo’lingan edi. Endi bu terminlar saqlanib qolgan bo’lsada, bazilari o’zining oldingi ma’nosini yo’qotdi. Haqiqatdan ham,yuqorida ko’rilgan -leptonning massasi proton massasidan ikki marta katta, -epsilon mezon
massasi esa, barion hisoblangan proton massasidan 11 marta katta va h.k. Massa saqlanish qonuni hamma ta’sirlashuvlarga ko’ra kechadigan jarayonlarda bajariladi.