Yunusova visol shavkat qizi doimiy magnit maydoni va elektromagnit induksiya hodisasi mavzulari bo

2.18-rasm. Fardey birinchi tajribasining virtual varianti. 
 

---

36 
Faradeyning ikkinchi tajribasi. 
Bu tajribani natural holda namoyish qilish uchun zarur bo‘ladigan asbob-
uskunalar ro‘yxati: 2400 mis simi o‘ramiga ega bo‘lgan g‘altak(drossel); 
demonstratsion galvanometr; maktab universal yig‘ma transformatorining 220 V 
kuchlanishga mo‘ljallangan g‘altagi; BC-4-12 rusumli to‘g‘irlagich (yoki 
akkumlyatorlar batareyasi); РСП (10Om, 5A) rusumli reostat; kalit va ulash 
simlari.
Bu asbob-uskunalardan foydalanib o‘tkaziladigan ikkinchi tajriba natural 
variantining elektr zanjiri 2.19-rasmda keltirilgan. Bu tajriba 
(natural namoyish 
№9)
quyidagi tartibda o‘tkaziladi: tajribaning elektr zanjiri yig‘iladi (2.19-rasm).
2.19-rasm. Faraday ikkichi tajribasining elektr zanjiri. 
Bu tajribaning elektr zanjiridagi 1-g‗altak 1-tajribadagi drossel g‗altagi va 
galvanometr, 2 -universal transformatorning 220V ga mo‗ljallangan g‗altagi, R-
reostat. Bu tajriba quyidagi tartibda o‗tkazilganda galvanometr strelkasining shkala 
nolidan o‗ng yoki chap tomonga chetlanganini ko‗ramiz: a) 1-tinch qoldirilib, k-

---

37 
kalit ulanadi (biror R=const qiymatda). 2-g‘altak 1-g‘altakga nisbatan ma‘lum 
tezlikda yaqinlashtiriladi yoki undan uzoqlashtiriladi (2-ni 180° burchakga burib 
bu tajriba takrorlanadi); b) k- ulangan holda 2-tinch qoldiriladi va 1 unga nisbatan 
yaqinlashtiriladi yoki undan uzoqlashtiriladi (1-ni 180° burchakga burib tajriba 
takrorlanadi); v) 2 (1-ustida) va 1 -tinch qoldiriladi (ularning simmetriya o‗qlari 
mos kelganda tajriba samarali chiqadi) va k-kalit ma‘lum bir tezliqda ko‗shiladi 
yoki ajratiladi; g) 2 va 1 ning tinch holatida k-kalit qo‗shiladi va R rezistor 
qarshiligining qiymati uning jilgichi chapga yoki o‗nga surilib kamaytiriladi yoki 
oshiriladi; d) 1 (yoki 2)tinch qoldirilib, (k-ko‗shilgan holda), 2 (yoki 1) o‗z 
simmetriya o‗qiga tik o‗q atrofida 1 (yoki 2) ustuda u yoki bu tomonga 
aylantiriladi.
Bu tajribalarda ham 1—g‗altak o‗ramlari bilan chegaralangan S- yuzalarni 
kesayotgan magnit oqimi vaqt bo‗yicha o‗zgargani uchun galvanometr strelkasi 
noldan u yoki bu tomonga chetlanib, 1-g‗altakda paydo bo‗layotgan tokni 
ko‗rsatayapti deb xulosa qilishimiz mumkin. Magnit oqimi, (1) ga asosan, a) -g) 
tajriba variantlarida 2 hosil qiladigan V qiymatining, d) variantida esa -ning vaqt 
o‗tishi bilan o‗zgarishi tufayli o‗zgarayotganiga e‘tibor qaratiladi.