Yun morphe shakl oʻziga xos shakl va maʼnoga ega boʻlgan

---

Morfema

Morfema (yun. morphe — shakl) — oʻziga

xos shakl va maʼnoga ega boʻlgan,

boshqa maʼnoli qismlarga

boʻlinmaydigan, soʻz (leksema) yasash

yoki soʻzning shaklini hosil qilish uchun

xizmat qiladigan lisoniy birlik.

Morfemalar oʻzbek tilida, asosan, affiks

(qarang) holatida boʻladi. Masalan, chi

(kurashchi), -shunos (siyosatshunos), -q

(taroq), ki (tepki), li (aqlli), chan (ishchan),

---

la (tuzla), -illa (taqilla), lar (bolalar), rok,

(kattaroq), -mtir (qoramtir) va hokazo.

M.lar asosiy vazifasiga koʻra, 2 turga

boʻlinadi; soʻz yasovchilar; soʻzning

shaklini yasovchilar. Suz yasovchi M.lar

yangi-yangi leksemalar hosil qilish uchun

qoʻllanadi va oʻzbek tili lugʻat (leksik)

qatlamining boyishida muhim rol

oʻynaydi. Soʻz shakli hosil qiluvchi M.lar

soʻzning qoʻshimcha maʼno ifodalovchi

shaklini yasaydi. Mas, daraxtlar (daraxt

soʻzining koʻplik shakli), balandroq

(baland soʻzining daraja shakli), sargʻish

(sariq soʻzining ozaytirma shakli) keldim

(kel feʼlining oʻtgan zamon birinchi shaxs

---

birlik shakli) va boshqa M.lar mustaqil

qoʻllanmaydi, lugʻaviy maʼno ifodalay

olmaydi, faqat soʻzning lugʻaviy va

grammatik maʼnolari shakllanishiga

xizmat qiladi. Soʻz tarkibida M. ishtirok

etmasligi ham mumkin. "M." termini va

tushunchasini tilshu-noslikka polyakrus

tilshunosi I.A.Boduen de Kurtene kiritgan.

Lekin M.ning I.A.Boduen de Kurtene

talqini bilan ushbu, hozirgi talqini

oʻrtasida bir qadar farq bor.

Azim Hojiyev, Neʼmat Mahkamov.

[1]

Manbalar

---

1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-

yil

Bu maqolada boshqa til boʻlimlariga

ishorat yoʻq.

Siz ularni topib va ushbu maqolaga

qoʻshib, loyihaga yordam berishingiz

mumkin.

Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-

2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

---

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib,

Vikipediyaga yordam berishingiz

mumkin.

Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

"

https://uz.wikipedia.org/w/inde

x.php?

title=Morfema&oldid=2027716

" dan 

olindi 

---

  Last edited 2 years ago by 94.158.63.154  

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).