Yu. S. Shokirova, E. Yunusaliyev

Hisoblashning stanok usuli
o‘tgan davrdagi (odatda 1 yillik) hisobot 
ma’lumotlariga, ming so‘mlik tovar mahsulotiga ayni turdagi asbobning haqiqiy 
sarfi yoki o‘sha guruh dastgohlarining 1000 stanok-soat ishlashiga mos holda ish-
latilgan asbobning haqiqiy sarfiga asoslanadi. 
Bu usul faqat mayda seriyali va donalab ishlab chiqarishda xizmat ko‘rsatish 
muddatini belgilash qiyin bo‘lgan asboblarning (masalan, o‘lchash asboblari) sarf 
qilinishi hisoblashda qo‘llaniladi. 
Qurollantirish me’yori 
bo‘yicha sarflarni hisoblash usuli ishchi o‘rinlarini 
qurollantirishning qabul qilingan shartiga asoslangan. Qurollantirish me’yori 
deyilganda, rejalashtirilgan davr mobaynida bir vaqtning o‘zida ishchi o‘rniga mos 
holda bo‘lishi lozim bo‘lgan asboblar soni tushuniladi va quyidagicha aniqlanadi: 
eхх
а
u
х
V
Ch
S
F


 
 
 
 
(6.9)
 
bunda:
S
o‘
- ayni asbobdan bir vaqtda foydalanadigan ishchi o‘rinlari soni; 
Ch
a
- bitta ishchi o‘rnida bir vaqtning o‘zida ishlatiladigan asboblar soni; 
V
exm
- asbobning to‘la eskirgungacha xizmat ko‘rsatish muddati, soat (oy, yil). 
Asbobni sarf me’yori bo‘yicha hisoblash usuli chidamlilik va yemirish 
me’yorlariga asoslanadi. Chidamlilik me’yori asbobni ishlash muddatini tavsi-
flaydi, vaqt o‘tishi bilan asbob boshlang‘ich ishlab chiqarish sifatlarini qisman 
yo‘qotadi. 
Asbobning yeyilish me’yori ishlatishga to‘la yaroqsiz holga kelgunga qadar 
ishlash vaqtini bildiradi. Chidamlilik va yeyilish me’yori har bir turdagi asbob 
uchun laboratoriya o‘lchovlari asosida aniq ishlab chiqarish sharoitida ishlashini 
hisobga olgan holda belgilanadi. 
Ommaviy va yirik ishlab chiqarishda asboblar sarfini hisoblashning eksper-
iment hisob usulidan foydalanadi va uning asosida asboblarni yeyilish (eskirish) 
me’yorlarini (asbobni qayta charxlash paytida uning ishchi qismidan shilib oli-
nadigan qatlami miqdori, asbobning har bir charxlashga chidamliligi, belgilangan 
muddatdan ilgari eskirish koeffitsienti va h.k.) va asbobning sarf me’yori belgila-
nadi. Sarf me’yori va rejalashtirilgan davrga belgilangan dasturga muvofiq ayni 
asbob bilan ishlov beriladigan detallar soniga ko‘ra kesuvchi asbob sarfi shu davr 
uchun quyidagicha aniqlanadi: 
60
.


em
а
k
T
Ntm
S