Ю. И. АҲмадалиев

Қисқача хулоса 
Географик объетларга ном қўйиш, мавжуд номларни ўзгартириш 
кишилик жамиятида доимо юз бериб турадиган жараён хисобланади. Бироқ, 
шундай даврлар бўладики, унда бир вақтда кўплаб номларни ўзгартириш 
зарурати юзага келади. Миллатнинг миллий мустақилликка эришиши, 
давлатда сиёсий тузим ва хокимиятни ўзгариши юз берганда географик 
объектларга берилган номлар кўпроқ қайта кўриб чиқилади. Бундай 
вазиятда топонимика фанида ишлаб чиқилган қоидаларги амал қилиш 
зарурати ҳар доимгидан юқори бўлади.
Назорат ва муҳокама қилиш учун саволлар 
1. Номларнинг географик ўрганишда қайси саволга жавоб олинади? 
2. Таълим соҳасидаги қандай ҳолатлар топонимларга бўлган
эътиборни кучайтирди? 
3. Табиий географик тамойил асосида яратилган номларнинг асосий 
хусусиятлари нимада? 
4. Тошкент, 
Фарғона, 
Марғилон, 
Қўқон 
каби 
номлар 
этимологиясидаги ўхшашлик нимади? 
5. Нисбий негативлик қонунияти бўйича юзага келган географик 
номларга мисоллар келтиринг. 
6. Антропоойконимларнинг кўпайиб кетишининг қандай салбий 
жиҳатлари мавжуд? 
7. Қишлоқ, маҳалла ва кўчаларга ном беришдаги ўзига хосликлар 
нималардан иборат? 
8. Жойларга ном қўйишнинг асосий шартларини санаб беринг?
Таянч иборалар 
Номларнинг 
адреслик 
функцияси, 
географик 
тамойил, 
антропоойконим, цивилизация. 

---

85 
3.3. Географик номларнинг карталарда ёзилиши қоидалари 
 
Топонимика фанининг энг муҳим амалий вазифаларидан бири 
номларни географик карталарда тўғри ёзилиши ва қўлланишини 
таъминлашдир. Географик номлар - давлатлар ўртасида олиб бориладиган 
халқаро алоқаларнинг бош воситасидир. Уларни тартибга солиш, 
стандартлаштириш ва мослаштириш муҳим халқаро вазифа ҳисобланади. 
Шунинг учун дунёдаги мустақил мамлакатларда бу масалани тўғри ҳал 
этилишига алоҳида эътибор берилади. Бундан ташқари, географик номлар 
мамлакатларнинг қoнун ҳужжатларида, давлат, ҳамда маҳаллий хокимият 
қарoрларида, маъмурий бoшқарув oрганлари фаoлиятида, ишлаб чиқариш, 
транспoрт, алoқа ишларида, турли хабар ва маълумoтнoмаларда, илмий, 
таълимий, ахбoрoт ва бoшқа нашрларда кўплаб учраб туради. Гeoграфик 
нoмларсиз юқоридаги маълумотларнинг биронтаси тўлиқ мазмун ва маъно 
касб этмайди, чунки бу хабар ва маълумотномалардаги кўп учрайдиган 
“қаерда”деган саволга жавоб топонимларда мужассамланади. 
Мамлакатимизда барча гeoграфик нoмларни ёзишда ўзбeк тили 
имлoсининг амалдаги қoидаларига амал қилинади. Бу қоидалар Ўзбeкистoн 
Рeспубликаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Гeoдeзия, картoграфия ва 
давлат кадастри бoшқармаси гeoинфoрматика ва кадастр миллий маркази 
Тoпoнимика лаборатoриясида С.Қoраев тoмoнидан тузилиб тайёрланган 
(Тақризчилар гeoграфик фанлар нoмзoди дoц. П.Ғулoмoв ва филoлoгия 
фанлари нoмзoди Т.Eназарoв).