Yot qattiq zarralar (modifikatorlar) erigan metallga kiritilib, kristallanish

Guruch. 12.1.
Turlari
(ko) polimerlarning supramolekulyar tuzilishi
Polimerik birikmalar kimyoviy jihatdan alohida moddalar emas. Ular 
polimerhomologlarning aralashmalari - makromolekulada turli xil miqdordagi elementar 
birliklarga ega bo'lgan birikmalar, ya'ni. turli uzunlikdagi zanjirlar bilan. Polimer turli 
molekulyar og'irlikdagi makromolekulalar fraktsiyalaridan iborat - u molekulyar og'irlik 
jihatidan polidispersdir. Turli molekulyar makromolekulalar miqdorining nisbati
berilgan polimer namunasidagi massa molekulyar og'irlik taqsimoti deb ataladi.
Polimerlarning sintezi polikondensatsiya va polimerlanish reaksiyalari yordamida amalga oshiriladi. 
Polikondensatsiya - bu ikki yoki ko'p funktsiyali birikmalardan polimerlarni sintez qilish jarayoni bo'lib, 
unda makromolekulaning o'sishi monomer molekulalarining bir-biri bilan va oligomerlar bilan, 
shuningdek, oligomer molekulalarining bir-biri bilan kimyoviy o'zaro ta'sirida sodir bo'ladi. 
Polikondensatsiya ba'zan bosqichli polimerizatsiya deb ataladi. Polikondensatsiya reaktsiyalari ikki yoki 
undan ortiq oddiy molekulalar orasidagi kimyoviy reaksiyalar bilan bir xil mexanizm bo'yicha boradi. 
Odatda, polikondensatsiya reaktsiyasi jarayonida qo'shimcha mahsulotlar, past molekulyar moddalar 
(suv, ammiak, spirtlar) ajralib chiqadi. Polikondensatsiya reaktsiyasining asosiy xususiyatlari:
• bi yoki polifunksional birikmalardan polimerlarni sintez qilish jarayonida makromolekulaning o'sishi 
monomer molekulalarining bir-biri bilan va oligomerlarning, shuningdek, oligomer molekulalarining 
bir-biri bilan kimyoviy ta'sirida sodir bo'ladi;
• ikki yoki undan ortiq oddiy molekulalar orasidagi kimyoviy reaksiyalar kabi 
mexanizm bilan boradi;
• kondensatsiya mexanizmi orqali olingan polimerning elementar birligi boshlang'ich 
monomerlardan tarkibi jihatidan farq qiladi;
• yon mahsulotlar, past molekulyar moddalar (suv, ammiak, spirtlar) ajralib chiqadi;
• hosil bo'lgan polimer mahsulotining molekulyar og'irligi 10-20 mingga yetganda 
o'z ishini to'xtatadi.
Polikondensatsiya reaktsiyalari katalizatorlar qo'shilishi bilan tezlashadi. Polikondensatsiya 
reaktsiyasining tezligini reaksiya muhitining haroratini o'zgartirish orqali boshqarish mumkin. 
Polikondensatsiyaning har bir bosqichida ma'lum miqdorda yangi molekulyar modda hosil bo'ladi

---

massasi oldingi bosqichda hosil bo'lgan moddaning molekulyar massasidan yuqori bo'lgan. 
Bundan tashqari, har bir bosqichda past molekulyar og'irlikdagi moddalarning ekvimolekulyar 
miqdori chiqariladi. Polimerlarni ishlab chiqarish uchun polikondensatsiya mexanizmi hosil 
bo'lgan polimer mahsulotining molekulyar og'irligi 10-20 mingga etganida amalda ishlashni 
to'xtatadi.
Hozirgi vaqtda asosiy polimerga asoslangan qaytaruvchi materiallar sohasida 
eng katta qo'llanilishi polimerizatsiya reaktsiyasida, ya'ni. tufayli molekulyar 
og'irlik va zanjir o'sishi ortishi
barcha yangi elementar monomer birliklarini qo'shish va qo'shish. Polimerizatsiya - yuqori 
molekulyar og'irlikdagi moddalarni olish jarayoni bo'lib, unda o'sib borayotgan faol 
markazga bir yoki bir nechta past molekulyar og'irlikdagi moddalar (monomerlar) ketma-ket 
qo'shilishi natijasida makromolekula hosil bo'ladi. Polimerlanish jarayonida past molekulyar 
yon moddalar hosil bo'lmaydi, buning natijasida polimer va monomerning elementar tarkibi 
bir xil bo'ladi. Jarayon oddiy ko'rinadi, lekin nazorat qilish qiyin. Reaksiyaga qo’yiladigan 
talablardan biri shundaki, monomer to’yinmagan qo’sh bog’ga ega bo’lishi kerak. Radikal 
polimerlanish reaktsiyasining xususiyatlari:
• monomer to'yinmagan qo'sh bog'ga ega bo'lishi kerak;
• yon past molekulyar moddalar hosil bo'lmaydi, buning natijasida polimer va 
monomerning elementar tarkibi bir xil bo'ladi;
• issiqlik chiqishi bilan sodir bo'ladi (reaksiya ekzotermik);
• yomon boshqariladigan yoki tartibga solinadigan (zanjirli reaktsiya mexanizmi);
• molekulyar og'irlikning yuqori qiymatlarini olish imkonini beradi (yuz minglab, millionlab).
Polimerizatsiya reaktsiyasi 3 ta asosiy bosqichdan iborat bo'lib, 12.1-sxemada etilen misolida 
ko'rsatilgan.