Yoshlarda xulq-odob madaniyatini shakllantirish

odamlarning ko‘ngliga yo‘l topib, ularni ezgulikka, yaxshilikka, yaratishga da'vat etadi”.

Yuqorida keltirilganlardan ko‘rinib turibdiki, kasbiy odob muammosi, ba'zilar o‘ylaganidek, mayda masala emas.

Umuminsoniy axloqiy qadriyatlar orasida yaxshilik qilish fazilati muhim o‘rin egallaydi. Markaziy Osiyo xalqlarining qadimgi yodgorligi – “Avesto”da ezgu fikr, yaxshi so‘z va yaxshi ishlar insoniy fazilat sifatida ulug‘lanadi. Islom ta'limotida boshqalarga yaxshilik qilish insonning tabiiy ehtiyoji kerakligi tushuntiriladi, ayniqsa, ota-onalar, ayollar, yosh bolalarga yaxshilik qilish juda qadrlanadi. Ishga, o‘qishga ketayotganda, uyga qaytayotganda o‘zimizga notanish bo‘lgan odamlar qurshovida bo‘lamiz. Bir so‘z bila aytganda jamoat joylarida biz yolg‘iz bo‘lmaymiz, shu bois jamoat joylarida xulq-odob qoidalariga rioya qilish nafaqat madaniyatlilikni ko‘rsatadi, balki shaxsning o‘z-o‘ziga bahosini ham belgilab beradi.

Ovqatlanish odobi, poklikka, tozalikka asoslanmog‘i lozim. Muqaddas kitoblarimizdan taomdan oldin qo‘lni yuvish sog‘liqqa, taomdan keyin qo‘lni yuvish esa boylikka sabab bo‘lishi qayd etiladi.

Ovqatlanishda idishning tagida bir ikki qoshiq qoldirish “madaniyatlilik” belgisi deb o‘ylaydiganlar ham bor. Qoshiq bilan ovqat yeyishda qoshiqni idishga taqillatmasdan tekkazishga harakat qilish ma'qul. Zamonaviy oshxonalarda pichoq va qoshiq o‘ng tomonga, vilka esa chap tomonga qo‘yilgan bo‘ladi. Bizning milliy urf-odatlarimizda taomni chap qo‘lda yeyilmaydi. Shuning uchun bunday vaziyatlarda hech ham ikkilanmay pichoqdan foydalanib bo‘lgandan so‘ng vilkani o‘ng qo‘lga olib ishlatishingiz ham mumkin. Eng asosiysi, ovqatlanish vaqtida birovning idishiga qarab turish, yon-atrofga tez-tez qarash, boshqa stoldagilarning taomlarini kuzatish odobdan emas. Taomni ko‘proq va uzoqroq chaynash oshqozon uchun foydali deyiladi. Lekin taomni chaynashda og‘izni ochib, tovush chiqarib chaynash o‘rinsizdir. Agar jamoat joyida bir necha kishi bo‘lib ovqatlansangiz, albatta xamrohlaringizdan tez ham, ulardan orqada qolib ham ovqatlanmang. Iloji bo‘lsa ular bilan teng ovqatlanishga harakat qiling. Bu bilan o‘zingizni ham, sherigingizni ham hijolatdan qutqargan bo‘lasiz. Uyda oila davrasida ovqatlanganda toamga birinchi bo‘lib uyning kattalari, buva, buvi, ota-onalar qo‘l uzatishlarini kutib turish lozim. Ovqatni turib, yurib, yonboshlab, qo‘lga suyanib o‘tirib yeyish sog‘liqqa ziyon keltirganidek, odob qoidalariga ham to‘g‘ri kelmaydi. Betartib ovqatlanish eng birinchi navbatda insonning sog‘ligiga ziyon keltirshini unutmaslik va me'yorga rioya qilgan ma'qul.

Bemorni ko‘rgani borganda, avvalo kech borilmaydi, "Tuzalib qoldingizmi, xayriyat, rang-ro‘yingiz binoyiday" deyiladi. Qaytayotganda xayrlashayotib, "yaxshilikda uchrashaylik, tezroq sog‘ayib keting", deb aytiladi.

Biror kishi yangi kiyim, uy-joylik, mol-mulklik bo‘lganida, "Qulluq bo‘lsin, muborak bo‘lsin, nasib etsin, tepkilab-tepkilab kiying, egningizda to‘zisin, yarashibdi, buyursin" kabi so‘z va iboralar qo‘llaniladi.