Yoshlar ovozi
Download 133,5 Kb.
|
fors
|
Skip to content YOSHLAR OVOZI O‘zbekiston yoshlar ittifoqining ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, adabiy-badiiy gazetasi TAHLIL VA TALQIN Forsiyda bitilgan hikmatlar By"Yoshlar ovozi" MAR 9, 2020 G‘iyosiddin Xondamir “Makorim ul-axloq” asarida Hazrat Alisher Navoiy hayotiga doir
Mard shitoban beh va zan bo darang, Ord naxizad chu bijunbad du sang. (Mazmuni: erkakning tez yurgani, ayolning esa sekin harakat qilgani yaxshidir. Agar (tegirmondagi) toshning har ikkalasi ham (baravariga) aylansa, un chiqmaydi). Oila saodati, xotirjamligining muhim shartlaridan birining Navoiy talqinidagi forsiy ifodasidan ko‘rinmoqdaki, mutafakkir shoir bu tilda ham ancha “ko‘p va xo‘p” yozgan. Quyida shu fikrimizga oydinlik kirituvchi ayrim misollarga murojaat qilamiz. Mumtoz adabiyotimizda yoshi ulug‘, piru badavlat, yaxshi insonlarning, piri komillarning yo‘lidan borish komillik yo‘lidagi muhim qadam ekani, bu ikki dunyo saodatining kaliti ekaniga doir targ‘ib-tashviqlar bor. Sa’diy Sheroziy “Guliston”ida yozadi: Gile xushbo‘yi dar hammome ro‘ze, Ba xud az dasti mahbubi dastam. Ba tu guftam: “Ki mishki ya avere, Ki az bo‘yi dara vezi tu mastam… Ya’ni: bir kuni hammomda bir gil (loy) parchasi mahbubning qo‘lidan qo‘limga tushdi. Men unga dedimki: Namuncha muattar, xushbo‘y bo‘lmasang? Bu muattarligingdan mast bo‘layozdim-ku! Bi guft: Man gile nochiza budam,
Ya’ni: men hech kim e’tibor bermaydigan oddiy tuproq edim. Biroq ma’lum muddat atirgul o‘sgan joyning tuprog‘i bo‘ldim; undan bahra oldim… Mendagi asl muattarlikning boisi atirgul… Sa’diy Sheroziy atirgul timsolida komil insonlarga ishora qilayotgani shubhasiz. Endi “Devoni Foniy”dagi quyidagi baytga diqqat qilaylik: Ba piri, ey javon, gar davlati ayn-ul yaqin xohi, G‘ubori rohi piron to‘tiyo kun dar javoniho. Ya’ni, ey yigit, qariganda asl haqiqat gavharini (ayn-ul yaqin davlatini) topishni istasang, yoshlikda ulug‘lar izi tuprog‘ini ko‘zingga to‘tiyo qil. “Ayn-ul yaqin”ga tasavvuf lug‘atlarida “Ko‘z bilan ko‘rar darajada ko‘rib, mushohada etib bilmoq. Masalan, uzoqda bir tutun ko‘rmoqdamiz. U yerda olov borligini ilm-an bilyapmiz, demakdir. Bu bilish darajasiga “ilm-an yaqiyn” deymiz. Olovga yaqin kelib, ko‘zimiz bilan ko‘rsak, bunga “ayn-al yaqin” bilish deyiladi. Hislarimiz ila olovning borligini va boshqa sifatlarini bilsak, bu bilishimiz darajasiga “Haqqal yaqin” deyiladi”, deya ta’rif beriladi. Demak, Navoiy fikricha, ma’naviy darajaning ortishi, insonning kamolot kasb etishi ulug‘ zotlarning hurmat-ehtiromini joyiga qo‘yish, hatto xizmatlarini ixlos bilan bajarishga bog‘liq. Hazratga nisbat berilgan quyidagi baytda ham yuqoridagi mazmunning badiiy ifodasini ko‘ramiz: Ey Navoiy, sen kim-u masjidi mehrob istamak? Qayga qo‘ysa xo‘blar ayog‘in, sen boshingni qo‘y. Junayd Bag‘dodiy yaqiynni shak-shubhaning oradan ko‘tarilishi, degan bo‘lsa, Zunnun Misriy ko‘z bilan ko‘rgan narsani — ilm, qalb bilan ko‘rgan narsani — yaqin deb aytgan. Nasriddin Tusiy “Takosur” surasining 6-oyati va “Voqi’a” surasining 94-oyatiga tayanib, yaqiynning 3 darajasi — ilm-ul yaqin (shubha va gumondan xoli bo‘lgan aqida haqida bilim hosil qilish), ayn-ul yaqin (shubhadan xoli aqida sohibi bo‘lish) va haqqul-yaqin (shubhadan xoli aqidaning mohiyatiga etish) borligini ta’kidlaydi. Xoki poyi ko‘zlariga to‘tiyo qilgulik zot Koinot Sarvari yoxud Ul zotning yo‘lidan ixlos ila boruvchi avliyoulloh bandalardir. Shuning uchun ham Alisher Navoiy bunday ulug‘lar, ruhiy tarbiya ustozlari xizmatida bo‘lishni sharaf deb biladi; bu sharafli xizmat davomida boshga tosh tegib yorilsa ham, bu — saodat nishonasi ekanini aytadi: Eranlar xidmatidin chekmagil bosh, Gar boshingga gardundin yog‘ar tosh. Ki gar ul tosh ila boshing ushalg‘ay, Saodat xattidur, gar zaxmi qolg‘ay. Hazrat Navoiyning hikmatlarida olam va odam munosabati, umrning o‘tkinchiligi, dunyoning foniyligiga doir ta’sirli tasvirlarni, ifodalarni topamiz. Shoir bizni hushyor torttirishga majbur qiladigan voqea-hodisalarga diqqat qaratadi. Agar xarob buvad xonai jahon, chi ajab,
Ya’ni: agar bu olam uyi xarob bo‘lsa, buning sira ajablanadigan joyi yo‘q, zero, uyning suv ustida obod turganini kim ko‘ribdi? Shu o‘rinda shoirning “Sab’ayi sayyor” dostonidagi bu olamni suv ustidagi yarmidan ko‘pi nihon turgan kattakon (“ulug‘rak”) kesakka mengzatganlarini eslash foydadan xoli bo‘lmaydi: Ey ko‘ngil, boqmagil jahon ishiga
Ba’zan umr haqida tafakkur qilib, o‘z ifodasi bilan “aynal-yaqiyn asror”iga etishgan Navoiy umrga xitob qiladi: In davr, ba yak chashm zadan gashta digargun,
Bir ko‘z ochib-yumguncha zamon boshqa tusga kiradi. Ey umr, bizning yonimizdan muncha shitob bilan o‘tasan? Navoiyning fikricha, umrni mazmunli o‘tkazishning muhim sharti taqvo (parhezkorlik, Allohdan haq-rost qo‘rqishlik, gunohlardan tiyilish) orqali nafsni engishdir: Oqibat xohad shikast az marg shoxi naxli umr,
Ya’ni: alal-oqibat o‘lim umr daraxtining shoxini sindiradi. Shunday ekan, taqvo qo‘lining kuchi bilan nafsni sindirgan yaxshidir. Nafs sinishi uchun esa uning eng yaqin yordamchisi — kibrni yengib, uni tavozega — kamtarinlikka aylantirmoq lozim. Mumtoz shoirlarimiz bu borada ko‘pincha tuproq detalidan foydalanadi. Ahmad Yassaviy hazratlari “Tuproq bo‘lgin, olam seni bosib o‘tsin”, deganida aynan shu fazilatni nazarda tutgan. Alisher Navoiy hazratlari ham turkiy hikmatlaridan birida, “agar mardud, ya’ni duosi rad etilmaydiganlardan bo‘lmoq istasang, tuproq bo‘lgin”, deydi. Forsiy hikmatida esa bu mavzuning o‘ziga xos go‘zal badiiy ifodasiga duch kelamiz: Chun balandonro fitodan lozim omad, past bosh, Nest mumkin uftodan hech gah bar xoki past. Ya’ni: yuksakka ko‘tarilganlarning bir kuni pastlashi haq ekan, sen pastda yuraver, chunki tuproqda yotgan kishining yiqilishi mumkin emas. Xalqimiz orasida “besh kunlik dunyo” iborasi bot-bot qo‘llaniladi. Bu o‘tkinchi, tezda o‘tuvchi dunyo ma’nolarini beradi. “Besh kunlik dunyo”ga Alisher Navoiy bergan ta’rifga diqqat qaratamiz: Aflok razlparvaru dar panjro‘za umr, Gashtan zabuni o‘ zi kamoli razolat ast. Ya’ni: falak razilparvardir, besh kunlik dunyoda unga mag‘lub bo‘lish ayni razolatning o‘zidir. Holbuki, Hazrat Navoiy ta’biri bilan aytganda: —
Ya’ni: tiriklik davlati g‘animatdir, chunki falak makr bilan seni mag‘lub etib, hayot deb atalgan ne’matdan mahrum etmoqchi. Alisher Navoiy yozadi: Gar bahri rahmati o‘ axd ba mavji g‘am nest, Garchi zi dudi isyon dorem ro‘siyohi. Ya’ni: isyon, gunoh tutunidan yuzimiz qora bo‘lsa-da, rahmat, mag‘firat dengizi mavj ursa g‘am yo‘q, noumid bo‘lmasman. Bu baytlar beixtiyor Mirzo Abdulqodir Bedilning shu satrlarini yodga soladi: Dunyo tashvishi deb bunchalar ozor, Bandai ojizni xor etmas G‘affor. Hargiz bechoralik ranjida bo‘lma, Bedil der: g‘am tortma Qodir Xudo bor. Alisher Navoiy har qanday holatda Yaratganning rahmatidan, mag‘firatidan umidini uzmaslikka alohida diqqat qaratadi. Ruboiylaridan birida “Allohning rahmatidan zinhor umid uzmanglar” (Zumar surasi, 32-oyat) ma’nosidagi oyati karimasini nazmda sharhlay turib “… Lek demangiz munikim: Ondin tama’ uz”, deydi. Ha, Hazrat Alisher Navoiyning forsiyda bitgan hikmatlari ham bizga odam va olam, umr mazmuni, hayot haqiqati haqida qimmatli o‘gitlar beradi. Abdumurod TILAVOV, Alisher Navoiy nomidagi ToshDO‘TAU dotsenti, filologiya fanlari nomzodi Post Views: 810 Post menyusi AYDAR-ARNASOY KO‘LLARI tizimini rivojlantirish bo‘yicha muhim tadbirlar amalga oshirilmoqda By "Yoshlar ovozi" RELATED POST TAHLIL VA TALQIN Yoshlar daftari doirasida qilingan ishlar IYUL 1, 2021 "YOSHLAR OVOZI" TAHLIL VA TALQIN Yoshlardan ayb izlamang! IYUN 28, 2021 "YOSHLAR OVOZI" JAMIYATJARAYONTAHLIL VA TALQIN BUNDAY SINOVLAR ODAMLAR IRODASINI TOBLAYDI IYUN 5, 2020 "YOSHLAR OVOZI" BO’LIMLAR Bo’limlar Bo’limni tanlash 1-oktyabr — O‘qituvchi va murabbiylar 1-sentyabr 10-aprel – Abdulla Qodiriy tavallud topgan kun 14-yanvar — Vatan himoyachilari kuni 15-aprel — Sadriddin Ayniy tavallud topgan kun 2021-yil — Yoshlarni qo‘llab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash yili 21 oktabr — O‘zbek tili bayrami kuni 30-iyun — Yoshlar kuni 31-avgust Qatag’on qurbonlarini yod etish kuni 8-dekabr Konstitutsiya qabul qilingan kun Achchiqtosh Ajabo! Ana xolos! Bandlik Besh tashabbus Bir bayt sharhi Bor gap Bugunning gapi COVID-19ni birga yengamiz! Davlat dasturi Davra suhbati Dildagi Gaplar Dolzarb mavzu Dunyo E’lon Ekologiya Ekspert fikri Esse Faxr Festival Forum Ilm-fan yutuqlari — amaliyotga Intervyu Iqtisod Islohat odimlari ixtiro Jamiyat Jarayon Karantinda zerikmang! Kechinma Kelajak bunyodkori Kelajak liderlari Kitobxonlik haftaligi Ko‘ngildan ko‘chirmalar Konferensiya Mening fikrim Milliy Gvardiya yangiliklari Moziyga nazar Mukofotlar muborak! Mulohaza Munosabat Munosib taqdirlanganlar Murojaat Murojaatni tinglab… Mutolaa Navoiyni yod etib Nuqtai nazar Nuqtayi nazar Ogohlik Oynadan o’pkalama Prezident murojaati – uyg‘oqlikka chorlaydi Psixolog maslahati Qadriyat Qaror Qatra Qutlov Rasmiy Reportaj Salomatlik Salomatlik — tuman boylik saylov Sayohat-dars Sening tengdoshing Siyosat Sog‘ligingiz — boyligingiz! Ogohlikka chorlaymiz COVID-19ni birga yengamiz Sport Suhbatdosh Ta’lim Taassuf Taassurot Tabiat manzaralari Tadbir Tahlil Tahlil va talqin Taklif Til — millat g‘ururi Toshoyna Tuyg’u Ustozlar yodi Uyda qoling! Xalq tabobati Yangi yil Yangilik Yoshlar Yoshlar va matbuot Yoshlar va zamon Yoshlik ilhomi Zahiriddin Muhammad Bobur tavalludi Zahiriddin Muhammad Bobur tavalludiga 538 yil to‘ldi Без рубрики Диалог с историей Рынок труда Честный спорт QIZIQARLI MATERIALLAR Фарғонада ёшлар форуми ўтказилмоқда (335 933)Мурожаатнома — ҳаракатга даъватдир (53 379)Ёшлар антидот бўлиши керак (30 664)Смитсон институти — дунёдаги энг катта музей ҳамдир (29 046) ARXIVLAR
Fevral 2022Yanvar 2022Dekabr 2021Noyabr 2021Oktabr 2021Sentabr 2021Avgust 2021Iyul 2021Iyun 2021May 2021Aprel 2021Mart 2021Fevral 2021Yanvar 2021Dekabr 2020Noyabr 2020Oktabr 2020Sentabr 2020Avgust 2020Iyul 2020Iyun 2020May 2020Aprel 2020Mart 2020Fevral 2020 KALENDAR
May 2022DuSeChPaJuShYa 12345678910111213141516171819202122232425262728293031 « AprelIyun » XABARLAR
BUGUNNING GAPI Toshkentda SHHT xalqaro yarimmarafoni oʻtkaziladi FEV 22, 2022 ANA XOLOS! BIR KUNDA 4 MINGDAN ORTIQ QOIDABUZARLIK ANIQLANGAN! FEV 16, 2022 MUTOLAA O‘ZBEKISTONDA KUTUBXONADAN KO‘RA MEHMONXONALAR TO‘RT MARTA KO‘P FEV 16, 2022 BUGUNNING GAPI KADRLAR SALOHIYATINI TAKOMILLASHTIRISH – DAVR TALABI FEV 16, 2022 YOSHLAR OVOZI O‘zbekiston yoshlar ittifoqining ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, adabiy-badiiy gazetasi Proudly powered by WordPress | Theme: Newsup by Themeansar. Home
Sa’diy Sheroziy hikmatlari, eng sara hikmatlar to'plami sirlar.uz Sa’diy Sheroziy (1184-1292) — ulug‘ shoir, “Guliston”, “Bo‘ston” axloqiy-ma’rifiy shoh asarlar muallifi. Istamay mutolaa qilayotgan talaba — qanotsiz qush. Agarda muallim bo‘lsa beozor, Darsxonani qilgay bolalar bozor. Ikki kishi besamar ish qilgan va benaf tashvish chekkan: biri — boylik to‘plab, foydalana bilmagan va ikkinchisi — ilm o‘rganib, unga amal qilmagan. Kitobi yo‘q olim — mevasiz daraxt. Johil dovulga o‘xshaydi, ovozi juda kuchli, ammo ichi bo‘shdir. Bemuruvvat erkak -ayolga, ta’magir obid — qaroqchiga o‘xshaydi. Bechora eshakki betamizdir, Yuk ko‘targani uchun azizdir. Nodonning idroki — indamaslikda. Agar nodon buni tushunib yetsa, uning yarim dono bo‘lgani shudir. Donishmand — baqqolning do‘koniga o‘xshaydi: borini indamaygina ko‘rsatadi-qo‘yadi, nodon esa lashkar nog‘orasining o‘zi: ovozi balandu ichi bo‘m-bo‘sh va g‘arib. Agar oqil odam nodonlar gurungiga tushib qolsa, ulardan izzat-ikrom kutmasin, agar nodon bema’ni kalomi bilan oqilni yengsa, buning hech ajablanadigan joyi yo‘q, zero yoqutni tosh ham sindirishi mumkin. Kim agar o‘sibdi nozu ne’matda, Holi og‘ir bo‘lar, qolsa kulfatda. Bir qora chaqaga cho‘zilsa qo‘lim, Bir yarim tangaga kesilgani soz. Shirin bo‘lsa ham, qand kasalga zarar, Davo bo‘lgay achchiq, taxir dorilar. O’zing topib yegan sirkayu piyoz — Oqsoqolning nonu barrasidan soz. Boshqalar moliga ko‘ngil qo‘ymagil, So‘ngra ko‘ngil uzmoq juda ham mushkul. Qanoat kishini qudratli qilur. O’tirgil ochu bechora, yalong‘och, Vale nokasga aslo bo‘lma muhtoj. Ta’magir ko‘z dunyo moliga to‘ymas, Xuddi to‘lmaganidek shabnamga quduq. Nokasga yo‘l ko‘rgazmoq — go‘rga chiroq tutmoqdir. O’z to‘ningga agar solsang yuz yamoq, O’zga to‘nin so‘ragandan yaxshiroq. Qozi besh bodiring yesa gar pora, Yuz poliz hukmiga topadi chora. Solmagin zaiflar diliga alam, Zo‘rroqning jabriga yo‘liqma sen ham. Agar qaysi yerda g‘arib xo‘rlansa, o‘sha mamlakat tezda vayron bo‘lur. Ovlamoq uchun bir ko‘ngilni nuqul, Boshqasiga ozor bermoq noma’qul. Zulm ko‘rsa davringda zolimdan el, O’sha zulm sendan erur, yaxshi bil. Mardlik kuchda va shamshir o‘ynatish san’atida emas, mardlik o‘zni tuta bilishda va adolatli bo‘lishdadir. Mazlumlar dilini og‘ritma bir zum, Balki bir kun o‘zing bo‘lasan mazlum. Kim mehr ko‘rgazdi yirtqich bo‘riga, Sitam-la sho‘r qo‘shdi qo‘yning sho‘riga. Barchaning joniga tegar darajada shafqatsiz va uchragan kimsa seni turtib ketar darajada yuvvosh bo‘lma. Diling kuymasin noumidlik bilan, yorug‘ kun tug‘ilgay qaro kechadan. Har narsaga bog‘lama ko‘ngil, Ko‘ngil uzmoq juda ham mushkul. Qarilik hayot gullarini so‘litib, nishlarini o‘tkirroq qiladi. Har neki babaqodir, ko‘ngil bermak xatodir. Ey g‘ofil, ko‘p o‘ylab foyda-yu mol, Umring sarmoyasin aylama poymol. Tani tuproqda-yu dil bo‘lsa uyg‘oq, Tirik murda dildan o‘sha yaxshiroq. Kim yovuzlik urug‘ini sepsa, pushaymonlik yig‘ar. Yaxshilar ketidan agar choparsan, Istaging, baxtingni shunda toparsan. Yaxshiga yaxshi bo‘l, yomonga yomon, Gulga gul bo‘lgin-u, tikonga tikon. Odamlar bilan ularning aqliga monand gaplash. Bu sham boshqa bir shamni yoqishi bilan nuridan hech narsa kamaymaydi. Qo‘lda tosh bo‘lsa-yu tosh uzra ilon, Jinoyat bo‘ladi urmasang shu on. O’zgalar g‘amini chekmasa odam, Anga noloyiqdir inson, degan nom. Yomon ham o‘tar, yaxshi ham — yaxshi bil, Seni yaxshi nom birla yod etsin el. Xo‘kizlar gunoh qilsa har qachon, Poda sohibi to‘laydi tovon. Dunyodagi barcha ne’matlardan faqat yaxshi nom qoladi, hatto shuni ham qoldirolmagan odam baxtsizdir. Donishmandlar: «O’z g‘arazi, manfaatinigina ko‘zlagan odam qarindosh, xesh-aqrabo emasdir», deganlar. Agar tarbiyat ko‘rmasa odam, Eshak bo‘lib qolur yuzga kirsa ham. Xato, ayblari yuziga aytilmagan kishi xatolarini hunar, deb o‘ylaydi. Odam tili bilan hayvondan ustun. Ammo tildan nojoiz foydalansa, hayvondan battar! Shohlar havosiga xilof bo‘lsa hech, Rost gapni ham aytma, bu havasdan kech. Gunohsiz kishi so‘zga botir bo‘lur. G’animning yolg‘oniga, laganbardorning shirin suxaniga uchma. Birinchisi ayyorlik to‘rini tashlagan, ikkinchisi esa yovuz jig‘ildonini ochib turibdi. Yolg‘on beviqor qilur odamni, Yolg‘on sharmisor qilur odamni. Nechun so‘zlay, so‘zlamagan yaxshi on, Og‘izda til boshga erur posbon. Bekitikcha so‘zni aytib bo‘lmaydi, Har majlisda aytib, qaytib bo‘lmaydi. O’zingdan kuchsizlarning dillarini og‘ritma, ularga jabru jafo qilma, bir kun o‘zingdan kuchliroqning jabriga yo‘liqasan. Yigitlar uchun — sharm-hayo va bahodirlik, keksalar uchun — sabr va ma’rifat yaxshiroqdir. G’anim so‘ziga kirish — xatolik, ammo unga teskari ish tutmoq uchun uni tinglamoq darkor. Bu — chinakam haq yo‘ldir. Hamrohini mushkul yo‘lda tashlab ketgan odam hech yerda halovat topmaydi. Nuqsoningni do‘stdan so‘rab yurma, u aytmaydi. Yaxshisi dushmanlarning nima deyishini bil. Dushmanlikdan emas chayon chaqishi, Shunday tabiati, fe’lin xohishi. So‘zlagan vaqtimda og‘zimdan beixtiyor yaramas, bo‘lmag‘ur so‘zlar ham chiqishi mumkin. Dushman esa og‘zimdan chiqqan yomon so‘zlarnigina terib oladi. Chunki dushmanning nazari yomondan bo‘lakka tushmaydi. Ko‘cha sevgisi uyni barbod etar, Uyingni xotin mehri obod etar. Dil oromi — yaxshi bo‘lsa gar xotin, Yomon bo‘lsa, undan Xudo asrasin. Yosh xotinning biqinida chol yotgandan ko‘ra shu biqinga kamon o‘qi botgani yaxshi. Ayb izlash bo‘larkan tabiati, bas, Tovus oyog‘idan o‘zgasini ko‘rmas. G’azab o‘ti oldin egasini yondiradi, keyin uchquni dushmanlariga yo yetadi, yo yetmaydi. Haddan oshgan g‘azab qo‘rquv tug‘dirar, me’yorsiz erkalash olomon ko‘z o‘ngida obro‘yingni to‘kur. Adib asarlari, tarjimalari, hamda o'zbek va jahon adabiyotidan namunalar BOSH SAHIFASAYT XARITASIQIZIQARLI SAYTLARRSS ENG SO’NGGIOmon Muxtor. Begona & Usmon Azim. Qo’msach & Zarifa. Radiospektakl & Xotin podshoh. Romanlar kitobiXurshid Davron. Xotira she’rlariSofokl. «Dunyo adabiyoti» turkumidan & Sofokl. Shoh Edip. FilmspektaklXurshid Davron. She’rlarMutavakkil Burhonov. Fitrat va Cho’lpon haqida xotiralar & Mutavakkil Burhonov. Tarona va ikki qo’shiqCho’lpon Ergash. She’rlar & Tursunboy Adashboyev. Men bilgan Cho’lpon Ergash & Uch she’r kitobiAbu Abdulloh Ansoriy ruboiylari & Xoja Ansoriy munojotiShayx Xudododi Vali. G’azallar & Botirxon Valixo’jayev, Bozorboy O’rinboyev. Bobo Xudododi ValiMirzo Tursunzoda. She’rlar & Shukur Jabbor. O’limni yenggan qo’shiqYannis Ritsos. She’rlar. Xurshid Davron tarjimalariPayg‘ambarimiz Muhammad (s.a.v.) sifatlari va go’zal axloqlari & Usmon Keski o’g’li. Siyari nabiyQur’onda Rasul (s.a.v.) vasfi.Uolt Uitmen. «O’t yaproqlari» kitobidan she’rlar. Miraziz A’zam va Aziz Said tarjimalariGulnoz Mo’minova. Yangi she’rlar & Ikki videoshe’rJamol Sarayyo. Yodda qolgan satrlarTilak Jo’ra. Ikki kitob: Saylanma & Ruhiyat & Ibrohim Haqqul. Haqiqatga sig’inish & Tilak Jo’ra hayoti va ijodiga bag’ishlangan «Bedorlik» radiodasturiENG KO’P O’QILGAN Xurshid Davron. Xotira she’rlari 9 май – Хотира ва Қадрлаш куни Хотира бор экан, тирикдир миллат, Тирикдир ифтихор, тирикдир ғурур.…
Mumtoz fors she’riyatidan Muallif Adib: Jahon adabiyoti va madaniyati 13.04.2015 1 izoh Форс замини инсоният тамаддуни бешикларидан бири саналади. Форс шеърияти ва унинг буюк сиймолари Бобо Тоҳир, Умар Хайём, Фаридиддин Аттор, Саъдий Шерозий, Ҳофиз Шерозий қолдирган ижодий мерос жаҳон тафаккури ва маданияти хазинасидан муносиб ўрин олган. Бугун сизга номларини тилга олган шоирлар ижодидан айрим намуналарни тақдим этамиз. МУМТОЗ ФОРС ШЕЪРИЯТИДАН Бобо ТОҲИР (980-1055) Ҳассос ва дилкаш дубайтийлари — тўртликлари билан жаҳоний шуҳрат қозонган ва форсий сўз санъатининг олтин фондидан жой олган шоир Эроннинг шимоли-ғарбидаги Ҳамадон шаҳрида туғилган. Унинг форсийда тахминан 350 та дубайтийси маълум бўлиб, дунёнинг кўплаб тилларига таржима қилинган. У ирфон соҳиби, ўз таъбири билан айтганда, самовот илмининг донишманди эди. Мусиқадан яхшигина хабардор бўлиб, ўз тароналарини куйга солиб айтиб юрган. ДУБАЙТИЙЛАР * * *
Кел, эй кўнгил , кел, эй дўсти қадрдон, Ул ишни қилмаки, сўнгги пушаймон. Бу тушкун, қайғули кунлар-да ўтгай, Сурармиз биз-да давронлар беармон. * * *
Худо зикрин қилмайсан, бу не ҳол? Нафсдан айру келмайсан, бу неҳол? Сенинг қадринг малаклардан баланддир, Сен ўз қадринг билмайсан, бу не ҳол ? * * *
Ғамим беҳад, бу дарднинг йўқ ҳисоби, Илож топмай ошар дил изтироби. Тушунмас бу насиҳатгўй, Худойим, Менга боғлиқ эмас-ку ишқ азоби?! Форс тилидан Эргаш ОЧИЛОВ таржимаси Умар ХАЙЁМ
Буюк математик, мунажжим, файласуф, ҳаким ва мутафаккир шоир сифатида донг таратган Ғиёсиддин Абулфатҳ Умар ибн Иброҳим Хайём Нишопурий бошчилигида Исфаҳондаги расадхонада 1074-1079 йиллар мобайнида ишлаб чиқилган мукаммал йил тақвими Европада ундан 500 йил кейин жорий қилинган Григориан календаридан ҳам аниқроқ бўлган. У илмда ҳам, ижодда ҳам ўзини Абу Али ибн Синонинг ҳассос ва садоқатли шогирди ҳисоблаб, устозининг бир қатор асарлари (жумладан, “Хутба” фалсафий рисоласи)ни арабчадан форсчага таржима қилиб, шарҳлаб беради, унинг ғоя ва қарашларини давом эттиради. “Рисолат ул-кавн ва-т-таклиф” (“Коинот ва унинг вазифалари ҳақида рисола”), “Рисола фи-л-вужуд” (“Борлиқ ҳақида рисола”), “Рисола фи куллиёти вужуд” (“Борлиқнинг умумийлиги ҳақида рисола”) каби фалсафий асарларида Ибн Синонинг вориси ва издоши сифатида намоён бўлади. РУБОИЙЛАР * * *
Мени ҳалок этмиш ғаму ҳижронинг, Этагингни тутдим кетган замонинг. Кетдинг-у ғамингдан минг кўнгил ўлди, Қайтдинг, яна минг жон бўлди қурбонинг. * * *
Дилим илмлардан маҳрум бўлмабди, Бир сир қолмабдики мавҳум бўлмабди. Туну кун ўйладим етмиш икки йил, Онгладим — ҳеч нарса маълум бўлмабди. * * *
Бизлар бўлмасак ҳам жаҳон бўлғуси, Бизлардан на ному нишон бўлғуси. Аввал-ку йўқ эдик, етмовди ҳалал Яна бўлмасак ҳам, ҳамон бўлғуси. * * *
Кекса, ёш — ҳаётга ҳар кимки етар – Ҳаммаси изма-из бирма-бир ўтар. Бу дунё ҳеч кимга қолмас абадий, Келдилар, кетамиз, келишар, кетар. Форс тилидан Шоислом ШОМУҲАМЕДОВ таржимаси Фаридиддин АТТОР
Жаҳон адабиётининг забардаст намояндаси Фаридиддин Аттор жуда сермаҳсул шоир бўлиб, унинг 40 тадан 190 тагача асар ёзгани нақл қилинади. Улар орасида “Мантиқ ут-тайр”, “Илоҳийнома”, “Асрорнома”, “Мусибатнома”, “Жавҳаруз-зот”, “Хусравнома”, “Булбулнома”, “Панднома”, “Уштурнома”, “Мазҳар ул-ажойиб” достонлари машҳур. “Мухторнома” тўплами 5000 рубоийдан иборат. Алишер Навоий унинг назмий меросини 120 минг, Давлатшоҳ Самарқандий 250 минг байтга яқин деб кўрсатадилар. Насрда эса биргина “Тазкират ул-авлиё” асарини яратиб, унда 97 та шайху авлиё ҳаёти ва фаолияти ҳақида маълумот беради. РУБОИЙЛАР * * *
Май тут, санамо, дил ғаму ҳасратга тўла, Ювсин у жаҳон қайғусини бир йўла. Тез бўл! Қара: майса чиқа келди ердан, Сен кирмай ерга жомни жомга ула! * * *
Гул очди юзин, биз-да кўнгил очгаймиз, Май шавқи билан ғам қўлидан қочгаймиз. Гул қовжирагай ўтса баҳор, вақт етса, Бизлар-да ажал шарбатини ичгаймиз. * * *
Эй дил, шод бўл, яхши-ёмон ўтгусидир, Бир куни гулни бегумон ўтгусидир. Бор неъматию қувончи бу дунёнинг Умринг каби солганча сурон ўтгусидир. Бобо АФЗАЛ (XIII аср) Бобо Афзал тахаллусли Муҳаммад ибн Ҳасан ибн Ҳусайн Афзалиддин Кошоний машҳур форс-тожик шоири ва файласуфи бўлиб, баъзи ғазалларини истисно қилганда, асосан, рубоий ёзиш билан шуғулланган. Шоирдан 483 та рубоий етиб келган бўлиб, уларда ҳакимона мулоҳазалар сўфиёна мушоҳадалар билан омухта бўлиб кетган. “Минҳожул-мубаййин” (“Ҳақ йўлининг баёни’), “Мадорижул-камол’ (“Камолот мақомлари”), “Роҳи анжоми нома” (“Илоҳий йўлнинг ниҳояси”), “Арзнома”, “Жовидоннома» (“Барҳаётлик сири”) номли фалсафий асарлари ҳам мавжуд. РУБОИЙЛАР * * *
Ақлингни йиғиб, англа ҳаёт мазмунини, Ол қўлга чувалган ишларинг тизгинини. Бутхона бўлибди ҳар хаёлдан кўнглинг, Синдир бутини — Каьбага айлантир уни, * * *
Нодон кишилар нонга сира бўлмади зор, Ноқис кишиларнинг ҳамиша омади ёр. Боқ, банда бўлишга арзммас зотларнинг Қўлида қатор чўри билан қуллари бор. * * *
Бу ишқ азалийдиру абад бўлгайдир, Бу ишқ ошиғи беадад бўлгайдир. Юз берса қиёмат, ишқ ўтидан ҳар дил – Ўтган эса бебаҳра, у рад бўлгайдир. * * *
Қаттиқ бўлсанг, тиғдек юкори тутишар, Юмшоқ бўлсанг, мум каби эзиб ўтишар. Эгри бўлсанг, тортишар ўзга ёйдек, Тўғри бўлсанг, ўқдек узоққа отишар. Форс тилидан Эргаш ОЧИЛОВ таржимаси Саъдий ШЕРОЗИЙ
Ўзининг ахлоқий-фалсафий асарлари орқали машҳур бўлган сўз санъаткори, форс-тожик шоири, адиб ва мутафаккир. Бошланғич маълумотни отаси Мушрифиддин Шерозийдан олади. Мўғуллар Эронни забт этгач, Боғдодга бориб, “Низомия” ва “Мустансирия” мадрасаларида ўқийди. Шайх Саъдий турли адабий жанрларда ижод қилган бўлса-да, Ўзбекистонда уни, асосан, “Бўстон” (Чустий таржимаси) ва “Гулистон” (Ғ.Ғулом, Ш.Шомуҳамедов ва Р.Комиловлар таржимаси) орқали танийдилар. Лекин у форс шеърияти оламида ғазал жанрини юксак даражага кўтарган буюк шоирдир. ҒАЗАЛЛАР
* * * Эй сорбон, оҳиста юр, ороми жоним борадур, Тандин дилу жоним олиб, ул дилситоним* борадур. Қолурмумен олис бўлиб, бечораю маъюс бўлиб, Қалбим фироқ тиғи тилиб, то устухоним борадур. Дердим қилиб найранг — фусун*, сиррим этай пинхон бу кун, Пинҳон бўлолмас чунки хун*, дилдан ниҳоним борадур. Саркаш нигоримдан жудо, айшу қарорим бебақо, Манқал*да оташдек қаро дуд бирла қоним борадур. Чексам-да зулм бедодини, ҳам ваъдалар барбодини, Кўксимда тутгум ёдини, токи забоним борадур. Тўхтат бир оз, эй сорбон, карвонни қилма тез чунон, Сарви равон ишқида жон — руҳи равоним* борадур. Қайт, кўзларимга қўй оёқ, эй дилфириб*, кетма йироқ, Эй нозанин, кўкка бу чоқ оҳу фиғоним борадур! То субҳки уйқу билмадим, носиҳ*ни кўзга илмадим, Аммо атайлаб қилмадим — қўлдан иноним* борадур. Сабр айла, дер, менга жарас*, ёр васлини қилма ҳавас, Бу менга лойиқ иш эмас, чун хонумонум борадур, Ундай чиқар жону бу тан, сабил қолур деб кўп сухан, Тинглаган эрдим, энди ман кўрдимки, жоним борадур. Қилма фиғон, эй Саъдиё, ҳеч арзимас ул бевафо, Тоқатни қўймас бу жафо, ақлу имоним борадур. Форс тилидан Шоислом ШОМУҲА ММЕДОВ таржимаси * * * Бир дилбари жоним менинг олди дилу жоним менинг, Олди дилу жоним менинг бир дилбари жоним менинг. Лаб берса жононим менинг жонлангуси жоним менинг, Жонлангуси жоним менинг лаб берса жононим менинг. Фирдавси ризвоним менинг дўст кўйининг тупроғидир, Дўст кўйининг тупроғидир фирдавси ризвоним менинг. Кўнглим бу — ҳайроним менинг шайдою сайронинг сенинг, Шайдою сайронинг сенинг кўнглим бу — ҳайроним менинг. Юсуфи Канъоним менинг ҳусн элининг подшоси сен, Ҳусн элининг подшоси сен Юсуфи Канъоним менинг. Сарви гулистоним менинг хуш қадду бўйингдир сенинг, Хуш қадду бўйингдир сенинг сарви гулистоним менинг. Ҳофиз ғазалхоним менинг сўз ичра султоним менинг, Сўз ичра султоним менинг Ҳофиз ғазалхоним менинг. Форс тилидан Сирожиддин САЙЙИД таржимаси Ҳофиз ШЕРОЗИЙ
Хожа Ҳофиз номи билан шуҳрат қозонган Шамсуддин Муҳаммад Ҳофиз Шерозий Эроннинг Шероз шаҳрида туғилган. Ёш Муҳаммад маърака-йиғинларда Қуръонни, қиссахонлик кечаларида халқ китобларини ёқимли ўқиб бериб рўзғор тебратади. Шунинг учун ҳам уни Ҳофиз деб улуғлайдилар ва бу ном кейинчалик шоирнинг адабий тахаллусига айланиб кетади. Ҳофиз моҳир хаттот ҳам бўлиб, тирикчилик учун турли китобларни кўчирган. Қуръонни китобат қилган. Шоир ҳуснихатининг кўзгуси бўлган Амир Хусрав Деҳлавий “Хамса”сининг бир нусхаси Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти қўлёзмалар фондида сақланади. ҒАЗАЛЛАР
Агар кўнглимни шод этса ўшал Шероз жонони, Қаро холига бахш этгум Самарқанду Бухорони. Сун, эй соқий, майи боқий, ки жаннатда тополмассан Бу Рукнобод қирғоғида сўлим ўлгон Мусаллони. Шу алдоқчи, қизиқчи, фитначи шўхлар қўлидан дод, Кўнгулдан элтдилар сабрим қилиб туркларча яғмо*ни. Менинг нуқсонли ишқимга унинг ҳусни* эмас муҳтож, Гўзал юз ҳеч талаб қилмас бўёқ ҳам зебу орони. Гапир чолғучидан, майдан — жаҳон сиррини кам изла, Ечолмас ҳеч киши ҳикмат-ла бу оғир муаммони. Мен ул Юсуфдаги чексиз гўзалликдан аниқ билдим: Чиқормиш ишқ номус пардасидан ул Зулайҳо*ни. Ёмон, дединг, қувондим ман, Худо ҳаққи, сўзинг тўғри, Гўзалроқ айлади аччиқ сўзинг лаъли шакархони. Насиҳат тинглагил, жоно, тутурлар жону дилдан дўст Ақлли, бахтли ёшлар ҳурмат айлаб кекса донони. Ғазал этдинг-у дур сочдинг, ёқимли куйда, эй Ҳофиз, Фалак назмингга гавҳардек нисор этсин Сурайёни. * * *
Аё соқий, суниб жоминг, қил эҳсон -яшнасин диллар, Кўринди аввал ишқ осон-у, сўнгра тушди мушкуллар. Сабо ечмоқчи бўлган сочининг хуш бўйига онтким, Муанбар* ҳалқа-ҳалқа сочидан қон бўлди бу диллар. Ботир сажжода*ни майга агар пири муғон* айтса, Йўловчи*га эрур маьлум йўл аҳволи ва манзиллар. Менга ёр уйида ишрат қуриш имкони йўқ ҳар дам, Қилуркан қўнғироқ фарёдки, боғланг юкни ғофиллар. Қоронғидир кеча, қўрқинчли мавж, даҳшатлидир гирдоб, На билгай ҳолимизни четда турган юки енгиллар. Ёмон от бирла фош ўлди ишим охир ўжарликдан, Нечук ёшрин қолур сир сўзласа мажлисда оқиллар. Агар васл истасанг, ундан йироққа кетма, эй Ҳофиз, Тилакни изла, қўй дунёни, бер орзуга тадбиллар*. Форс тилидан ХУРШИД таржималари ЮЛДУЗ БЕЛГИЛИ СЎЗЛАРГА ИЗОҲ
Дилситон — дилни олувчи , кўнгилни ўзига асир қилувчи; маҳбуба, маъшуқа. Фусун — афсун, сеҳр, жоду. Хун — қон. Манқал — оташ; қўра; кўчма ўчоқ. Руҳи равон — жон, ҳаёт, тирикпик. Дилфириб — мафтун қилувчи, йўлдан оздирувчи; дилрабо. Носих — насиҳатгўй. Инон — ихтиёр, тизгин, жилов. Жарас — қўнғироқ. Яғмо — талон-тарож, ғиротгарлик. Ҳусн — илоҳий жамол, маҳбуб дийдори. Зулайҳо — Бу ерда Шарқда машҳур Юсуф ва Зулайҳо қиссасига ишора қилинмоқда. Бошқа ишқий қиссалардан фарқли, унда Юсуф — маъшуқ, Зулайҳо — ошиқ ҳисобланади. Илоҳий ҳусну малоҳат соҳиби бўлган Юсуф ҳажрида Зулайҳо девона бўлиб, одамларнинг таъна-маломатига қолади. Муанбар — муаттар, хушбўй. Сажжода — жойнамоз. Пири муғон-муғлар пири. Муғ-оташпараст; мажозан: пир. Пири муғондан мақсад комил инсон бўлиб, май сотувчи (майфуруш) сўзи ўрнида қўлланади ва руҳоний раҳбар маъносини англатади. Йўловчи(солик) — тариқатга кириб, риёзат босқичларини босиб ўтиш орқали Худо сари сайр қилаётган киши. Тадбил — ўзгартириш, алмаштириш. Fors zamini insoniyat tamadduni beshiklaridan biri sanaladi. Fors she’riyati va uning buyuk siymolari Bobo Tohir, Umar Xayyom, Farididdin Attor, Sa’diy Sheroziy, Hofiz Sheroziy qoldirgan ijodiy meros jahon tafakkuri va madaniyati xazinasidan munosib o’rin olgan. Bugun sizga nomlarini tilga olgan shoirlar ijodidan ayrim namunalarni taqdim etamiz. MUMTOZ FORS SHE’RIYATIDAN Bobo TOHIR (980-1055) Hassos va dilkash dubaytiylari — to’rtliklari bilan jahoniy shuhrat qozongan va forsiy so’z san’atining oltin fondidan joy olgan shoir Eronning shimoli-g’arbidagi Hamadon shahrida tug’ilgan. Uning forsiyda taxminan 350 ta dubaytiysi ma’lum bo’lib, dunyoning ko’plab tillariga tarjima qilingan. U irfon sohibi, o’z ta’biri bilan aytganda, samovot ilmining donishmandi edi. Musiqadan yaxshigina xabardor bo’lib, o’z taronalarini kuyga solib aytib yurgan. DUBAYTIYLAR * * *
Kel, ey ko’ngil , kel, ey do’sti qadrdon, Ul ishni qilmaki, so’nggi pushaymon. Bu tushkun, qayg’uli kunlar-da o’tgay, Surarmiz biz-da davronlar bearmon. * * *
Xudo zikrin qilmaysan, bu ne hol? Nafsdan ayru kelmaysan, bu nehol? Sening qadring malaklardan balanddir, Sen o’z qadring bilmaysan, bu ne hol ? * * *
G’amim behad, bu dardning yo’q hisobi, Iloj topmay oshar dil iztirobi. Tushunmas bu nasihatgo’y, Xudoyim, Menga bog’liq emas-ku ishq azobi?! Fors tilidan Ergash OCHILOV tarjimasi Umar XAYYOM
Buyuk matematik, munajjim, faylasuf, hakim va mutafakkir shoir sifatida dong taratgan G’iyosiddin Abulfath Umar ibn Ibrohim Xayyom Nishopuriy boshchiligida Isfahondagi rasadxonada 1074-1079 yillar mobaynida ishlab chiqilgan mukammal yil taqvimi Yevropada undan 500 yil keyin joriy qilingan Grigorian kalendaridan ham aniqroq bo’lgan. U ilmda ham, ijodda ham o’zini Abu Ali ibn Sinoning hassos va sadoqatli shogirdi hisoblab, ustozining bir qator asarlari (jumladan, “Xutba” falsafiy risolasi)ni arabchadan forschaga tarjima qilib, sharhlab beradi, uning g’oya va qarashlarini davom ettiradi. “Risolat ul-kavn va-t-taklif” (“Koinot va uning vazifalari haqida risola”), “Risola fi-l-vujud” (“Borliq haqida risola”), “Risola fi kulliyoti vujud” (“Borliqning umumiyligi haqida risola”) kabi falsafiy asarlarida Ibn Sinoning vorisi va izdoshi sifatida namoyon bo’ladi. RUBOIYLAR * * *
Meni halok etmish g’amu hijroning, Etagingni tutdim ketgan zamoning. Ketding-u g’amingdan ming ko’ngil o’ldi, Qaytding, yana ming jon bo’ldi qurboning. * * *
Dilim ilmlardan mahrum bo’lmabdi, Bir sir qolmabdiki mavhum bo’lmabdi. Tunu kun o’yladim yetmish ikki yil, Ongladim — hech narsa ma’lum bo’lmabdi. * * *
Bizlar bo’lmasak ham jahon bo’lg’usi, Bizlardan na nomu nishon bo’lg’usi. Avval-ku yo’q edik, yetmovdi halal Yana bo’lmasak ham, hamon bo’lg’usi. * * *
Keksa, yosh — hayotga har kimki yetar – Hammasi izma-iz birma-bir o’tar. Bu dunyo hech kimga qolmas abadiy, Keldilar, ketamiz, kelishar, ketar. Fors tilidan Shoislom SHOMUHAMEDOV tarjimasi Farididdin ATTOR
Jahon adabiyotining zabardast namoyandasi Farididdin Attor juda sermahsul shoir bo’lib, uning 40 tadan 190 tagacha asar yozgani naql qilinadi. Ular orasida “Mantiq ut-tayr”, “Ilohiynoma”, “Asrornoma”, “Musibatnoma”, “Javharuz-zot”, “Xusravnoma”, “Bulbulnoma”, “Pandnoma”, “Ushturnoma”, “Mazhar ul-ajoyib” dostonlari mashhur. “Muxtornoma” to’plami 5000 ruboiydan iborat. Alisher Navoiy uning nazmiy merosini 120 ming, Davlatshoh Samarqandiy 250 ming baytga yaqin deb ko’rsatadilar. Nasrda esa birgina “Tazkirat ul-avliyo” asarini yaratib, unda 97 ta shayxu avliyo hayoti va faoliyati haqida ma’lumot beradi. RUBOIYLAR * * *
May tut, sanamo, dil g’amu hasratga to’la, Yuvsin u jahon qayg’usini bir yo’la. Tez bo’l! Qara: maysa chiqa keldi yerdan, Sen kirmay yerga jomni jomga ula! * * *
Gul ochdi yuzin, biz-da ko’ngil ochgaymiz, May shavqi bilan g’am qo’lidan qochgaymiz. Gul qovjiragay o’tsa bahor, vaqt yetsa, Bizlar-da ajal sharbatini ichgaymiz. * * *
Ey dil, shod bo’l, yaxshi-yomon o’tgusidir, Bir kuni gulni begumon o’tgusidir. Bor ne’matiyu quvonchi bu dunyoning Umring kabi solgancha suron o’tgusidir. Bobo AFZAL (XIII asr) Bobo Afzal taxallusli Muhammad ibn Hasan ibn Husayn Afzaliddin Koshoniy mashhur fors-tojik shoiri va faylasufi bo’lib, ba’zi g’azallarini istisno qilganda, asosan, ruboiy yozish bilan shug’ullangan. Shoirdan 483 ta ruboiy yetib kelgan bo’lib, ularda hakimona mulohazalar so’fiyona mushohadalar bilan omuxta bo’lib ketgan. “Minhojul-mubayyin” (“Haq yo’lining bayoni’), “Madorijul-kamol’ (“Kamolot maqomlari”),“Rohi anjomi noma” (“Ilohiy yo’lning nihoyasi”), “Arznoma”, “Jovidonnoma» (“Barhayotlik siri”) nomli falsafiy asarlari ham mavjud. RUBOIYLAR * * *
Aqlingni yig’ib, angla hayot mazmunini, Ol qo’lga chuvalgan ishlaring tizginini. Butxona bo’libdi har xayoldan ko’ngling, Sindir butini — Ka`baga aylantir uni, * * *
Nodon kishilar nonga sira bo’lmadi zor, Noqis kishilarning hamisha omadi yor. Boq, banda bo’lishga arzmmas zotlarning Qo’lida qator cho’ri bilan qullari bor. * * *
Bu ishq azaliydiru abad bo’lgaydir, Bu ishq oshig’i beadad bo’lgaydir. Yuz bersa qiyomat, ishq o’tidan har dil – O’tgan esa bebahra, u rad bo’lgaydir. * * *
Qattiq bo’lsang, tig’dek yukori tutishar, Yumshoq bo’lsang, mum kabi ezib o’tishar. Egri bo’lsang, tortishar o’zga yoydek, To’g’ri bo’lsang, o’qdek uzoqqa otishar. Fors tilidan Ergash OCHILOV tarjimasi Sa’diy SHEROZIY
O’zining axloqiy-falsafiy asarlari orqali mashhur bo’lgan so’z san’atkori, fors-tojik shoiri, adib va mutafakkir. Boshlang’ich ma’lumotni otasi Mushrifiddin Sheroziydan oladi. Mo’g’ullar Eronni zabt etgach, Bog’dodga borib, “Nizomiya” va “Mustansiriya” madrasalarida o’qiydi. Shayx Sa’diy turli adabiy janrlarda ijod qilgan bo’lsa-da, O’zbekistonda uni, asosan, “Bo’ston” (Chustiy tarjimasi) va “Guliston” (G’.G’ulom, SH.Shomuhamedov va R.Komilovlar tarjimasi) orqali taniydilar. Lekin u fors she’riyati olamida g’azal janrini yuksak darajaga ko’targan buyuk shoirdir. G’AZALLAR * * * Ey sorbon, ohista yur, oromi jonim boradur, Tandin dilu jonim olib, ul dilsitonim* boradur. Qolurmumen olis bo’lib, bechorayu ma’yus bo’lib, Qalbim firoq tig’i tilib, to ustuxonim boradur. Derdim qilib nayrang — fusun*, sirrim etay pinxon bu kun, Pinhon bo’lolmas chunki xun*, dildan nihonim boradur. Sarkash nigorimdan judo, ayshu qarorim bebaqo, Manqal*da otashdek qaro dud birla qonim boradur. Cheksam-da zulm bedodini, ham va’dalar barbodini, Ko’ksimda tutgum yodini, toki zabonim boradur. To’xtat bir oz, ey sorbon, karvonni qilma tez chunon, Sarvi ravon ishqida jon — ruhi ravonim* boradur. Qayt, ko’zlarimga qo’y oyoq, ey dilfirib*, ketma yiroq, Ey nozanin, ko’kka bu choq ohu fig’onim boradur! To subhki uyqu bilmadim, nosih*ni ko’zga ilmadim, Ammo ataylab qilmadim — qo’ldan inonim* boradur. Sabr ayla, der, menga jaras*, yor vaslini qilma havas, Bu menga loyiq ish emas, chun xonumonum boradur, Unday chiqar jonu bu tan, sabil qolur deb ko’p suxan, Tinglagan erdim, endi man ko’rdimki, jonim boradur. Qilma fig’on, ey Sa’diyo, hech arzimas ul bevafo, Toqatni qo’ymas bu jafo, aqlu imonim boradur. Fors tilidan Shoislom SHOMUHA MMEDOV tarjimasi * * * Bir dilbari jonim mening oldi dilu jonim mening, Oldi dilu jonim mening bir dilbari jonim mening. Lab bersa jononim mening jonlangusi jonim mening, Jonlangusi jonim mening lab bersa jononim mening. Firdavsi rizvonim mening do’st ko’yining tuprog’idir, Do’st ko’yining tuprog’idir firdavsi rizvonim mening. Ko’nglim bu — hayronim mening shaydoyu sayroning sening, Shaydoyu sayroning sening ko’nglim bu — hayronim mening. Yusufi Kan’onim mening husn elining podshosi sen, Husn elining podshosi sen Yusufi Kan’onim mening. Sarvi gulistonim mening xush qaddu bo’yingdir sening, Xush qaddu bo’yingdir sening sarvi gulistonim mening. Hofiz g’azalxonim mening so’z ichra sultonim mening, So’z ichra sultonim mening Hofiz g’azalxonim mening. Fors tilidan Sirojiddin SAYYID tarjimasi Hofiz SHEROZIY
Xoja Hofiz nomi bilan shuhrat qozongan Shamsuddin Muhammad Hofiz Sheroziy Eronning Sheroz shahrida tug’ilgan. Yosh Muhammad ma’raka-yig’inlarda Qur’onni, qissaxonlik kechalarida xalq kitoblarini yoqimli o’qib berib ro’zg’or tebratadi. Shuning uchun ham uni Hofiz deb ulug’laydilar va bu nom keyinchalik shoirning adabiy taxallusiga aylanib ketadi. Hofiz mohir xattot ham bo’lib, tirikchilik uchun turli kitoblarni ko’chirgan. Qur’onni kitobat qilgan. Shoir husnixatining ko’zgusi bo’lgan Amir Xusrav Dehlaviy “Xamsa”sining bir nusxasi O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik instituti qo’lyozmalar fondida saqlanadi. G’AZALLAR Agar ko’nglimni shod etsa o’shal Sheroz jononi,
Sun, ey soqiy, mayi boqiy, ki jannatda topolmassan Bu Ruknobod qirg’og’ida so’lim o’lgon Musalloni. Shu aldoqchi, qiziqchi, fitnachi sho’xlar qo’lidan dod, Ko’nguldan eltdilar sabrim qilib turklarcha yag’mo*ni. Mening nuqsonli ishqimga uning husni* emas muhtoj, Go’zal yuz hech talab qilmas bo’yoq ham zebu oroni. Gapir cholg’uchidan, maydan — jahon sirrini kam izla, Yecholmas hech kishi hikmat-la bu og’ir muammoni. Men ul Yusufdagi cheksiz go’zallikdan aniq bildim: Chiqormish ishq nomus pardasidan ul Zulayho*ni. Yomon, deding, quvondim man, Xudo haqqi, so’zing to’g’ri, Go’zalroq ayladi achchiq so’zing la’li shakarxoni. Nasihat tinglagil, jono, tuturlar jonu dildan do’st Aqlli, baxtli yoshlar hurmat aylab keksa dononi. G’azal etding-u dur sochding, yoqimli kuyda, ey Hofiz, Falak nazmingga gavhardek nisor etsin Surayyoni. * * *
Ayo soqiy, sunib joming, qil ehson -yashnasin dillar, Ko’rindi avval ishq oson-u, so’ngra tushdi mushkullar. Sabo yechmoqchi bo’lgan sochining xush bo’yiga ontkim, Muanbar* halqa-halqa sochidan qon bo’ldi bu dillar. Botir sajjoda*ni mayga agar piri mug’on* aytsa, Yo’lovchi*ga erur ma`lum yo’l ahvoli va manzillar. Menga yor uyida ishrat qurish imkoni yo’q har dam, Qilurkan qo’ng’iroq faryodki, bog’lang yukni g’ofillar. Qorong’idir kecha, qo’rqinchli mavj, dahshatlidir girdob, Na bilgay holimizni chetda turgan yuki yengillar. Yomon ot birla fosh o’ldi ishim oxir o’jarlikdan, Nechuk yoshrin qolur sir so’zlasa majlisda oqillar. Agar vasl istasang, undan yiroqqa ketma, ey Hofiz, Tilakni izla, qo’y dunyoni, ber orzuga tadbillar*. Fors tilidan XURSHID tarjimalari YULDUZ BELGILI SO’ZLARGA IZOH
Dilsiton — dilni oluvchi , ko’ngilni o’ziga asir qiluvchi; mahbuba, ma’shuqa. Fusun — afsun, sehr, jodu. Xun — qon. Manqal — otash; qo’ra; ko’chma o’choq. Ruhi ravon — jon, hayot, tirikpik. Dilfirib — maftun qiluvchi, yo’ldan ozdiruvchi; dilrabo. Nosix — nasihatgo’y. Inon — ixtiyor, tizgin, jilov. Jaras — qo’ng’iroq. Yag’mo — talon-taroj, g’irotgarlik. Husn — ilohiy jamol, mahbub diydori. Zulayho — Bu yerda Sharqda mashhur Yusuf va Zulayho qissasiga ishora qilinmoqda. Boshqa ishqiy qissalardan farqli, unda Yusuf — ma’shuq, Zulayho — oshiq hisoblanadi. Ilohiy husnu malohat sohibi bo’lgan Yusuf hajrida Zulayho devona bo’lib, odamlarning ta’na-malomatiga qoladi. Muanbar — muattar, xushbo’y. Sajjoda — joynamoz. Piri mug’on-mug’lar piri. Mug’-otashparast; majozan: pir. Piri mug’ondan maqsad komil inson bo’lib, may sotuvchi (mayfurush) so’zi o’rnida qo’llanadi va ruhoniy rahbar ma’nosini anglatadi. Yo’lovchi(solik) — tariqatga kirib, riyozat bosqichlarini bosib o’tish orqali Xudo sari sayr qilayotgan kishi. Tadbil — o’zgartirish, almashtirish. (Tashriflar: umumiy 3 188, bugungi 1) TEG(LAR) Bobo AfzalBobo TohirFariduddin AttorHofiz SheroziySa'diy SheroziyUmar Xayyom O'XSHASH MAQOLALAR. Ey Sarbon — Sa’diy Sheroziy — Botir Zokirov & Ahmad Zohir & Sherali Jo’rayev 26 Апр, 2022 Amin Maaluf. Samarqand. Roman. 18 Окт, 2021 Hofiz Sheroziy. Qaro xoliga baxsh etgum. G’azal sharhi & Xurshid Davron. Amir Temur va Xoja Hofiz & Omon Muxtor. Sohibqiron va Hofiz 10 Мар, 2020 Umar Xayyom. Navruznoma 20 Мар, 2019 Ibrohim Haqqul. Xayyomning chodiri & Umar Xayyom.ruboiylar 30 Ноя, 2018 1 IZOH Аноним
15.09.2016 at 20:41 Аъло даражада IZOH QOLDIRING Комментарий Имя E-mail
Сайт Сохранить моё имя, email и адрес сайта в этом браузере для последующих моих комментариев. РУССКИЙ ENGLISH SAYT BO'LIMLARIQIDIRISH ADIB XURSHID DAVRON HAYOTI VA IJODIAdib Haqida Maqola Va Ma'lumotlarAdib KitoblariBadiha, Esse, Maqola, SuhbatDostonlar, She'rlar, TurkumlarDrama, Qissa, Hikoya, EsseQisqa Mulohazalar, LuqmalarSsenariy Va LoyihalarTarjimalarKUTUBXONAAlisher Navoiy Hayoti Va IjodiAmir Temur Hayoti Va FaoliyatiIslom Tarixi, Adabiyoti Va MadaniyatiTasavvuf Tarixi, Va AdabiyotiJadidchilik Tarixi Va AdabiyotiJahon Adabiyoti Va MadaniyatiTurk Xalqlari Tarixi, Adabiyoti, MadaniyatiO'zbek Tarixi, Adabiyoti Va MadaniyatiOna Tili Va Milliy AlifboSan'at Va Musiqiy MerosTarixiy Hujjatlar, Nodir Qo'lyozmalarXotira Va YodnomalarYangi Kitoblar Va Asarlar TaqdimotiYoshlar IjodiQo'shimcha Bo'limInson HayotiLug'atlar, QomuslarMaktubotNaqllar, Hikmatlar, RivoyatlarVideo, Audio,FotoYANGILIKLARMuborak KunTarixiy SanaТЕКСТЫ НА РУССКОМ — RUSCHA MATNLAR BIZNI KUZATIB BORING ARXIVМай 2022Апрель 2022Март 2022Февраль 2022Январь 2022Декабрь 2021Ноябрь 2021Октябрь 2021Сентябрь 2021Август 2021Июль 2021Июнь 2021Май 2021Апрель 2021Март 2021Февраль 2021Январь 2021Декабрь 2020Ноябрь 2020Октябрь 2020Сентябрь 2020Август 2020Июль 2020Июнь 2020Май 2020Апрель 2020Март 2020Февраль 2020Январь 2020Декабрь 2019Ноябрь 2019Октябрь 2019Сентябрь 2019Август 2019Июль 2019Июнь 2019Май 2019Апрель 2019Март 2019Февраль 2019 Download 133,5 Kb. Do'stlaringiz bilan baham:
|
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish