Yoshlar fiziologiyasi va gigiyenasi

 
Tayanch tushunchalar: 
 
Sog’lom  organizm, kasal organizm, yuqumsiz va yuqumli kasalliklar, 
baktеriyalar,  zamburug’lar,  sodda  hayvonlar,  rikkеtsiyalar,  viruslar,    kokklar, 
basillalar,    qizamiq,  gripp,  qutirish,  chin  chеchak,    suv  chеchak,    diftеriya, 
ko’kyo’tal, dizеntеriya, immunitеt.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
180 
 
Yosh  fiziologiyasi va gigienasi  
 fanidan laboratoriya ishlarini bajarish uchun   
 
 
 
1.  Ish: O’quvchilarni jismoniy rivojlanishini baholash. 
Usul:  Amaliy mashg’ulot 
Vaqti:   80 minut 
O’tkazish joyi:  o’quv xonasi 
Mashgulotning maqsadi va qisqacha tavsifi:  
-  Antropometrik o’lchovlar o’tkazish orqali jismoniy rivojlanishga baho 
berish.  
-  O’quvchilarning maktabdagi shaxsiy tibbiyot varaqalarini tahlil qilish. 
Jismoniy rivojlanish deganda biologik rivojlanishning yosh darajasini 
belgilab beruvchi morfofiziologik belgilar majmuasi tushuniladi.  
Jismoniy rivojlanish o’sib kelayotgan organism sog’lig’ining muhim 
ko’rsatkichi bo’lib hisoblanadi. Jismoniy rivojlanish 2 xil tushunchaga ega.  
Birinchi- tushuncha organizmning yetilishi, shakllanish jarayonlarini va 
uning biologic yoshga mosligi xarakterlanadi. 
Ikkinchi- tushuncha esa har qaysi vaqt oralig’ida morfofunksional holati 
xarakterlanadi. 
Jismoniy rivojlanish organizm o’sishi va etilishi jarayonlarini xarakterlovchi, 
uning morfologik va funksional xossalarini yig’indisi hisoblanadi. Jismoniy 
rivojlanish xarakteristikasi uchun plastic jarayonlarni butunligicha aks 
ettiruvchi, o’sayotgan organizmda yuz beruvchi asosiy antropometrik belgilar 
xosdir. Jismoniy rivojlanganlik ko’rsatkichlari jinsga bog’liq ravishda farq 
qilinadi.  
Bolalar va o’smirlarning jismoniy rivojlanishi  to’grisidagi ma`lumotlar 
ularning sog’lig’ini ko’rsatuvchi muhim belgilardan bo’lib, uning ko’rsatkichlari  
ko’pgina omillarga jumladan iqtisodiy, tashqi muhit, irsiyat, ovqatlanish va 
boshqalarga bog’liq. Somatometrik belgilardan – bo’y, tana vazni  va ko’krak 
qafasi  aylanasi aniqlanadi. Tana uzunligi organizmdagi plastik jarayonlar 
holatini xarakterlovchi mikdor  kursatkichi bo’lib hisoblanadi.  Ko’krak qafasi 
aylanasi esa  ko’krak  kafasining  sigimi, ko’krak va elka  mushaklarining   
rivojlanganligini  xamda ko’krak bo’shlig’i a`zolarining funksional holatini 
xarakterlaydi.   

---

 
181 
Ish anjomlari: Jismoniy rivojlanish standartlari, bo’y o’lchagich, santimetrli   
lenta, tibbiyot tarozisi, sirkul, spirometr, dinamometr