Yosh tarixshunoslar

Uyga vazifa berish

O’quvchilarni baholash

Sana:

Mavzu: Buxoro xonligi

Mashg’ulot maqsadi: O’quvchilarda Z Buxoro xonligi haqida bilim berish

Shayboniyxon halok bo‘lgach, uning o‘miga amakisi Kochkinchixon taxtga o‘tirdi. Ko‘chkinchixondan so‘ng taxtga o^Јg‘li bo‘lgan hududlarda o‘z qo‘shiniga bosh bo‘lib, inuslaqillikKi* intilar, o‘zini oliy hukmdor deb his etar hamJa imkoni bo‘lsa, xonlik taxtini egallash ishtiyoqida edilar.

Ubaydullaxondan so‘ng shayboniylar sulolasi vakillari o‘rtasida o‘zaro nizolar avjiga

chiqdi. Buning oqibatida Abdullaxon 1 ling qisqa hukmronligi (1540—1541) dan so'ng mamlakatda qo‘sh- hokimiyatchilik vujudga kelc¹'. Ya ni bir davlatda ikki hukmdor pavdo bo‘ldi.

Biri — Ubaydullaxonning o‘g‘li Abdulazizxon Buxoroda, ikkinchisi — Ko‘chkinchixonning o‘g‘li Abdulatifxon Samarqandda hukmdorlik qila boshladilar. Mamlakat bir necha mustaqil hokimliklctrga boMinib ketdi. Biroq qachondir, kimdir bu holatga chek qo‘yishi kerak edi.

1556. 
      yili Muhammad Islomning ko‘magida Abdullaxon amalda Buxoro taxtini egallaydi. Muhammad Islom Olloh normdan Abdullaxonning faoliyatiga oq fotiha bergan edi. Abdullaxon II avval amakisi, Balx va Badaxshon hukmdori Pirmuhammadni (1557—1561), keyin otasi Iskandarxonni (1561—1583) xon deb e’lon qilgan bo‘lsa-da, amalda mamlakat hukmdori Abdullaxon II ning o‘zi edi.
      

Abdullaxonning butun hukmronnk davri timmsiz urushlarda kechdi. Chunonchi, 1574- yili Balxni, 1578- yili Samarqandni, 1583-yili Toshkent va Faig‘onani, 1584- yili Badaxshonni, 1595- yili Xorazmni zabl etdi va o‘z davlati tarkibiga qo‘shib oldi. Shundan keyin uning davlati sarhadlari janubda Hirotdan Mashhadgacha, shimolda Orol dengizigacha, Kaspiy dengizidan Issiqkoigacha vetdi Butun Movarounnahr. Xorazm va Xuroson yana yagona hukmdor qo'li ostida birlashtmldi. XVI asr oxirlariga kelib Buxoro xonligi nisbatan marka/lashgan ulkan davlatga aylandi

Shunday qilib. XVI asrdagi davlatchiiigimiz tarixida yetakchi sulola — shayboniylar sulolasi bo‘ldi. Bu sulola o‘zbek davlatchiligi rivojiga ma’lum darajada hissa qo‘shdi.

Sulolaning eng qudratli vakili Abdullaxon II davrida esa o‘zbek davlatchiligi o‘z tarixida yana bir bor yuksak darajaga ko‘tarila oldi.

Pirmuhammadni shayboniylaming oliy xoqoni deb e’lon qiladilar va Balxdan chaqirib olib, taxtga o‘tqazadilar.

Ichki nizolar tufayli Buxoro xonligida sodir boigan og‘ir vaziyatdan foydalangan Eron hukmdori shoh Abbos bostirib kirib, Nishopur, Sabzavor, Mashhad, Hirotni egallaydi. Xorazm esa xonlik tasarrufidan chiqib, davlat mustaqilligini tiklab oldi. Ayni paytda qoznq xoni Tavakkal Movarounnahrga qo'shin tnrtib, Axsi, Andijon, Toshkent, Samarqandni egallab, Buxoro tomon yurdi. Xurosondan Buxoroga yetib kelgan Pirmuhammadxon Buxoro himoyasiga kirishdi. Xonlikning ko‘pgina amirlari o‘z qo‘shinlari bilan Pirmuhammadxonga qo‘shildi. Tavakkal Buxoroni 2 oy davo- mida qamal qilsa-da, uni ololmay Samarqand tomon chekin- di. Pirmuhammadxon qo‘shinlari uni ta’qib etib, 1599- yil avgust oyi oxirlarida Miyonqolning Uchqora mavzeyiga yetib oldilar va shu yerda bo’rlgan jangda tavakkal qo‘shinlari tor-mor keltinldi. Movarounnahr ir hududi ozod etildi, lashkarlar Dashti Qipchoqqa chekindi. Pirmuhammadxon Samarqand hokimi etib Boqi Muhammadni, Toshkent hokimi etib Jahongix Sultonni tayinlaydi