Yosh Kimyogarlar

Yanig darsning bayoni.

Tarelkaning o’rtasiga shamni tikka o’rnating. So’ngra tiniq ohakli suv tayyorlang. Bining uchun so’ndirilgan ohakdan suvga solib, yaxshilab chayqating va uni filtrlang, filtrdan toza tiniq «suv» o’tadi. Ana shu suvni sham o’rnatilgan tarelkaga quying. Shamni yoqib qo’yib uning ustiga bir litr sig’imli stakanni to’nkaring. Bir ozdan keyin ko’rasizki, sham yonishi xiralashib, tarelkadagi suv stakan ichida yuqoriga ko’tarila boshlaydi. Nihoyat, sham o’chib, loyqalangan suv stakanning 5/1 qismigacha ko’tariladi. Nega «suv» yuqoriga – 5/1 qismiga qadar ko’tarildi?Nega tarelkadagi «suv» loyqalandi? Tarelkada qanday «suv» bor edi? Tarelkaga ohakli suv solingan edi. Sham yonganda karbonad angidrid bilan suv hosil bo’ladi. Sham tarkibida uglerod va vodorod bo’lgan organic modda parafindur. Sham yonganda stakan ichidagi havoda bo’lgan kislorod (u havoning hajm jihatdan 5/1 qismini egallaydi) sarf bo’ladi, uning o’rni bo’sh qoladi, ohakli suvning yuqoriga ko’tarilishiga sabab shu. Karbonat angidrid va ohakli suv o’zaro ta’sirlashib, suvda erimaydigan tuz – kalsiy karbonat hosil qiladi. Kalsiy karbonat suvda erimaydi. Suning uchun «suv» loyqalanadi.