Yorug’lik nurining tabiati

Yorug’likning tabiiy va sun’iy manbalari

O’tilgan mavzu bo’yicha savollar

1. Tokdan zararlanishni ilk bor nechanchi yilda qayd etishgan?

2. Zanjirda elektr toki mavjud bo‘lishi uchun qanday shartlar bajarilishi kerak?

3. Tok kuchi qanday asbob yordamida o‘lchanadi?

4. Tok kuchining o’lchov birligi?

5. Elektr zanjirining chizmasi deganda nimani tushuniladi?

Qadimgi greklar inson ko‘zidan qandaydir nurlar chiqadi va ular narsa, buyumlarga tushib uni ko‘radi, deb o‘ylaganlar. U holda ko‘zning ko‘rishi kechasi va kunduzi bir xil bo‘lishi kerak emasmi? Siz nima deb o‘ylaysiz?

Qadimgi greklar inson ko‘zidan qandaydir nurlar chiqadi va ular narsa, buyumlarga tushib uni ko‘radi, deb o‘ylaganlar. U holda ko‘zning ko‘rishi kechasi va kunduzi bir xil bo‘lishi kerak emasmi? Siz nima deb o‘ylaysiz?

Keyinchalik ingliz olimi I. Nyuton yorug‘likni juda mayda zarralar oqimi deb qarashni taklif qildi. Bu oqimni yorug‘lik nuri deb atadi

YORUG`LIK MANBALARI

• O’zlaridan yorug’lik chiqaradigan jismlar yoruglik manbalari deb ataladi. Masalan, quyosh, yulduzlar, elector lampochkasi, yonib turgan sham, gulhan alangasi.
• Oy, ko’zgular o’zida tushgan yorug’likni qaytaradi.
• Ayrim hashorotlar, baliqlar ham o’zlaridan nur chiqaradi. Yorug’lik manbalarini shartli ravishda ikki turga ajratish mumkin: tabiiy va sun’iy manbalar.
• Quyosh, yulduzlar, chaqmoq, shimol yog’dusi, yaltiroq qo’ng’izlar, ayrim baliqlar yorug’likning tabiiy manbalariga kiradi.

YORUG’LIKNING ASOSIY TABIIY MANBASI BU QUYOSH VA YULDUZLARDIR

YORUG`LIK MANBALARI

Tabiiy yo`rug`lik
Sun`iy yo`rug`lik

Sun`iy yorug’lik manbalari

• Inson aralashuvi bilan hosil qilinadigan yorug’lik manbalariga sun’iy manbalar deyiladi. Ularga elektr lampochkasi, gulxan alangasi, kerosin lampasi, televizor ekrani, elektr va gaz payvandi, qizigan gazlar va hokazolar kiradi.

Yorug’likni qabul qilgichlar

• Yorug’lik ta’sirida ishlaydigan jismlar yorug’likni qabul qilgichlar deyiladi. Inson ko’zi shu vazifani bajaradi. Fotoplyonkalar, fotosurat, videokamera, Quyosh batareyelari, televizor va magnitafonlarni boshqaruvchi pultlar shular jumlasidandir.

Yorug`likning tabiiy manbalari
Yorug`likning sun’iy manbalari
Yorug`likni qabul qilgichlar

Yorug’lik manbalaridan chiqadigan nur turli ranga ega bo’ladi. Bunga misol yomg’irdan so’ng kamalakning paydo bo’lishi, sovun pufagining nurni turli ranga ajratib yuborishi.

• Yorug’lik manbalaridan chiqadigan nur turli ranga ega bo’ladi. Bunga misol yomg’irdan so’ng kamalakning paydo bo’lishi, sovun pufagining nurni turli ranga ajratib yuborishi.
• Jismlarning yorug’lik chiqarishining asosiy sababi bu uning qizishidir.

Quyosh nuri Yerga taxminan 8,3 minutda yetib keladi.

Quyosh nuri Yerga taxminan 8,3 minutda yetib keladi.

Yorug’lik havodan suvga tushganda uning bir qismi qaytadi, bir qismi suv ichiga o’tadi.

Yorug’lik tezligini birinchi marta
1676 – yilda Daniyalik olim
O. Riyomer astranomik usul bilan o’lchagan. Shundan so’ng boshqa olimlar ham yorug’lik tezligini turlicha usulda o’lchadilar.

Yorug’likning tezligi juda

Yorug’likning tezligi juda

katta bo’lib, vakuumda

ga teng.

Tabiatda boshqa hech qanday jism yoki zarracha bunday tezlikka erisha olmaydi.

•  

O’TILGANLARNI MUSTAHKAMLASH:

O’TILGANLARNI MUSTAHKAMLASH:

1. Yorug’lik tezligini birinchi bo’lib kim va qachon aniqlagan ?

2. Yorug’likning vakuumdagi tezligi qancha ?

3. Quyosh nuri Yerga taxminan qancha vaqtda yetib keladi?

4. Tabiiy yorug’lik manbalariga nimalar kiradi?

5. Yorug’lik qabul qilgichlarga misol keltiring.

6. Oyni yorug’likning tabiiy manbasi deb qabul qilishimiz mumkinmi?

UYGA VAZIFA:

O’TILGAN MAVZUNI O’QIB KELISH VA MAVZU OXIRIDAGI SAVOLLARGA JAVOB YOZIB KELISH