Yordamchi tarix fanlari

Ahmad  al-Farg`oniy

.  Ahmad  al-Farg`oniy  ilmi-hay’at  (falakiyotshunoslik-

astronomiya,  riyoziyot-matеmatika)  va  jo`g`rofiya  (gеografiya)  fanlari  bilan  shug`ullandi 

hamda  qator  ilmiy  asarlar  yozib  qoldirdi.  Axmad  al-Farg`oniy  al-Ma'mun  topshirig`iga 

binoan  Damashqdagi  rasadxonada  osmon  jismlari  harakati  va  ularni  aniqlash,  yangicha 

"zij"  yaratish  ishlariga  rahbarlik  qildi.  Ahmad  al-Farg`oniyning  "Kitob  al-harakat  as-

samoviya  va  javomi'  ilm  an-nujum"  (Samoviy  harakatlar  va  umumiy  ilmi  kitobi)  asari 

astronomik  asar  hisoblanadi.  Bu  asar  astronomiya  asoslari  haqidagi  kitob"  nomi  bilan 

ma'lum  bo`lib,  1145-1175  yillardan  Yevropada  lotin  tiliga  tarjima  etilgan.  Olim 

"Alfraganus" nomi  bilan  g`arbda shuhrat topadi. Uning  mazkur  asaridan  asrlar  davomida 

---

 

7 

Yevropa  univеrsitеtlarida  asosiy  darslik  sifatida  foydalanilgan,  chunki  bu  kitob 

zamonasining astronomiya haqidagi eng muhim zarur bo`lgan bilimlarini o`z ichiga olgan 

edi.  Ahmad  al-Farg`oniyning  "Yerdagi  ma'lum  mamlakatlar  va  shaharlarning  nomlari  va 

har  bir  iqlimdagi  hodisalar  haqida"  asari  ham  mashhur.  Asarda  Yerning  yumaloqligi, bir 

xil osmon yoritqichlarining turli vaqtda ko`tarilishi, tutilishi va bu tutilishlar har bir joyda 

turlicha  ko`rinish,    masofalar  o`zgarishi  bilan  ularning  ko`rinishi  ham  o`zgarishi  haqida 

qimmatli mulohazalar bildiriladi.