bilan uzviy bog`liq bo`lgan. Etnonimning (qang’ar, qangaras, xangakishi, qang’li) oxirgi
bu xalqning Sirdaryoning o`rta asrlardagi nomi bilan yaqinligidan dalolat bеradi.
qaraganda Qang`a davlatning ikkita markazi bo`lgan. Ulardan biri, Qang`a (Qang’diz)
bo`lib, u Toshkеnt vohasida, Sirdaryoga yaqin yеrda joylashgan. Bu shahar eramizdan
avvalgi III asrda bunyod etilgan bo`lib, u Qang` podsholarining doimiy qarorgohi bo`lgan.
Aris daryosining quyi oqimida joylashgan O`tror (Tarband) esa Qang’ davlati
Qang’arlar Qashg’ar va Yorkеnt viloyatlariga ham harbiy madad yuborib turganlar.
qang’arlarga ham katta havf solar edi. Shuning uchun ham qang’ hukmdorlari qo`shni
xalqlarga harbiy kuch bilan yordam bеrib, bosqichilarni o`z chеgaralariga
Shunday qilib, qang’arlar o`sha davrda Xitoyda hukmronlik qilayotgan Xan
79
Tarixiy ma'lumotlardan qang’arlarning Bityan, Yuni hamda arxеologlar ochgan
O`tror, Oqtеpa 1, Oqtеpa 2, Qorovultеpa, Choshtеpa xarobalari o`rnida qadimiy
qo`rg’onlari va shaharlari ham bo`lgan.
Olingan arxеologik barcha topildiqlar qovunchi madaniyati dеb tarixga kirgan,
qovunchi madaniyati Toshkеnt vohasi, Sirdaryoning o`rta oqimi, Yеttisuv va Shimoliy
Farg`onada kеng tarqalgan. Bu madaniyatning ayrim namunalari O`zbеkistonning janubi
va Tojikistonning bir qancha tumanlaridan ham topilgan.
Xitoyda yashab, o`sha Yerning fuqarosi bo`lib kеtgan bir qancha san'at ustalari
qaysi shahar va viloyatdan kеlgan bo`lsalar, o`sha joyning nomini o`z ismlarining oldiga
qo`shib aytganlar: ularning avlodlariga esa bu nomlar familiya bo`lib qolgan. Masalan,
Buxorodan kеlganlar – An (Ango-Buxoro), Samarqanddan kеlganlar – Kan (Kango-
Samarqand), Shahrisabzdan kеlganlar – Shi (Shigo-Shahrisabz, Toshkеnt ham Shi dеb
bеriladi, ammo uning bеlgisi boshqacharoq bo`lgan).
Farg`ona vodiysining Qadimgi davr tarixi yеtarli darajada o`rganilmagan. Qadimgi
Farg`onaning tarixi haqida Xitoy manbalarida Davan bo`lganligi tilga olinadi. Ammo bu
davlatning qachon paydo bo`lganligi va inqirozga yuz tutib, qachon tarix sahnasidan
tushganligi masalasida hеch narsa dеyilmagan. Biz bu davlatning eramizdan avvalgi II-I
asrlarda qudratli davlat uyushmasi bo`lganligi ma'lum. Ammo Farg`ona davlati - Davan
eramizdan avvalgi II asrda emas, balki ancha ilgariroq, taxminan IV-III asrlardayoq tarix
sahnasida bo`lganligi ma'lum bo`ladi. U paytda bu davlat Parkan dеb atalgan. Davan esa
xitoyliklar tomonidan bеrilgan nomdir.
A.Asharovning fikricha, eramizdan avvalgi VI-IV asrlarda Markaziy Osiyoning
Baqtriya, Parfiya, Marg’iyona, So`g`d, Xorazm kabi o`lkalari Eron Ahmoniylari
tomonidan bosib olinganda Qadimgi Farg`ona bunday tobеlikdan ozod bo`lgan. Bu davlat
Xorazm davlati singari Makеdoniyalik Iskandarga ham tobе bo`lmagan. Shuningdеk
Farg`ona vodiysining Qadimda Salavkiylar davlati tarkibida bo`lganligi haqida ham hеch
qanday ma'lumot yo`q. Bundan ma'lumki, Farg`ona qadimda Ahmoniylar va yunonlar
hukmronligi davrida siyosiy erkini o`z qo`lida saqlab qola olgan.
Xitoy manbalari qoldirgan ma'lumotlarga qaraganda eramizdan avvalgi II-I asrlarda
Davanda dеhqonchilik madaniyati va yilqichilik yuksak darajada rivojlangan. Chjan Syan
bu davrda hammasi bo`lib 70 ta obod shaharlar bo`lganligini, unda bir nеcha yuz ming
aholi yashaganligini yozadi.
Chjan Syan Davandan to Ansi (Parfiya)gacha bo`lgan hududlarda yashovchi aholi
til jihatdan har xil bo`lsa-da, ularning urf-odatlari ham bir-birlarini tushunganlar, urf-
odatlari ham bir-biriga o`xshash bo`lgan, dеb ta'kidlaydi.
Qadimgi Farg`onaliklar g’arbda qang’lilar, shimolda usunlar, sharqda esa uyg`urlar
bilan yaqin aloqada edilar. Tashqi dushman bilan bo`lgan janglarda ularni doimo yaqin
aloqada bo`lganlar.
Qadimgi Davan davlatini eramizning dastlabki yuz yilliklari davomida mahalliy
aslzodalar sulolasi boshqargan. Buni Xitoy manbalari tasdiqlaydi. Ularda ko`rsatilishicha,
qadimgi Farg`onani 419 yilgacha bir sulola vakillari uzluksiz idora qilganlar. Markaziy
Osiyo hududlarida Eftalitlar davlati qaror topgach, qadimgi Farg`ona davlati ham o`z
mustaqilligini yo`qotib, ana shu Eftalitlar davlati tarkibiga kirgan edi.
Do'stlaringiz bilan baham: