Yo’nalishi : Boshlang’ich Familya ismi : Norboyev Maqsudjon Xasan o’g’li Guruh : 1-4 Variant II savol

Yakuniy nazorat ishi
Arab tili (Fan nomi)

Yo’nalishi :_Boshlang’ich_
Familya ismi : Norboyev Maqsudjon Xasan o’g’li
Guruh : 1-4
Variant II
1. savol: Arab tili haqida umumiy ma‘lumot.
Javob : Arab tili – Somiy tillar guruhining janubiy tarmogʻiga mansub til. Yaqin va Oʻrta Sharq hamda Afrika shim.586dagi yigirmadan ortiq mamlakatning rasmiy davlat tili hisoblanadi. Arab tilida 200 mln. dan ortiq aholi gaplashadi (1997). Qadimiy Arab tili miloddan avvalgi 5 – 4-asrlarga taalluqli obidalar orqali maʼlumdir. U mumtoz arab tilining paydo boʻlishiga zamin boʻlgan. Mumtoz Arab tilining leksik va grammatik shakllanishi johiliya davri (5 – 7-asrlar) shoirlarining ogʻzaki ijodlarida namoyon boʻla boshlagan. Qur’oni Karimning nozil boʻlishi natijasida mumtoz Arab tili badiiyati yanada goʻzallashdi va grammatik meʼyorlari mukammallashdi. 8 – 9-asrlarda mumtoz Arab tili grammatikasi ishlab chiqildi, islom yoyilgan oʻlkalarda rasmiy va ilmiy til boʻlib qoldi. Ibn Sino, Beruniy, Xorazmiy va boshqa ilmiy asarlarini ana shu tilda yozganlar. Mumtoz Arab tili leksik jihatdan bir oz oʻzgargan holda, hozirga qadar arablarning adabiy tili boʻlib kelmoqda. Buning asosiy sababi arab dunyosini birlashtirib turuvchi Qur’oni Karim, Hadisi Sharif va boshqa moʻ’tabar manbalardir. Arab dunyosidagi vaqtli matbuot, nashrlar, radio va televideniye hozirgi shu tilda. Arab soʻzlashuv tili adabiy tildan keskin farqlanadi, fonetik va leksik jihatdan birbiriga oʻxshamaydi. Misr, Sudan, Suriya, Iroq, Magʻrib, Xasaniya (Mavritaniya), Shoa (Nigeriya, Kamerun, Niger) lahjalariga boʻlinadi. Ushbu lahjalar asosan 3 sababga koʻra yuzaga kelgan: 1) arab adabiy tiliga quraysh qabilasi (Makka) shevasida nozil boʻlgan Qur’oni Karim tili asos boʻlgan, zero oʻsha vaqtlardayoq Arabiston yarim orolda yashovchi qabilalarning tillarida turli tafovutlar bor edi; 2) hozirgi arab dunyosining aksar qismi kelib chiqishi arab boʻlmagan xalqlardir. Ular islom taʼsirida arablashgan. Ularning hozirgi soʻzlashuv tilida islomgacha mavjud boʻlgan ona tillari unsurlarining boʻlishi, tabiiy; 3) arab dunyosining aksar qismi gʻarb istilochilari hukmronligi ostida boʻlganligi hududiy lahjalarning jiddiy farqlanishiga olib kelgan. Turkiston, xususan hozirgi Oʻzbekiston hududi Arab xalifaligi tomonidan boʻysundirilgach va islom mahalliy aholi tomonidan qabul qilingach, Arab tili hamda arab yozuvi mazkur hududda ilmfan tili va yozuviga aylandi. Shu bilan bogʻliq holda arabshunoslik vujudga keldi.

2. savo: Ko‘rsatish olmoshlarini yozing (Jadval shaklida).

ذَا ، هٰذِهِ ، هٰؤُلاَءِ ، ذَالِكَ ، تِلْكَ ، أُولئِٰكَ 

3. savol: Qamariyya harflarni yozing va misollar keltiring (5)
Alif-lomdan keyin qamariya harflari kelsa, alif-lomning Lom harfi sukunli boʻlib oʻqiladi. Alif-lomning aniq oʻqilishiga “izhori qamariya” deyiladi. ﭐﻝ qoʻshimchasi bilan kelgan soʻzlardagi ل harfining qachon oʻqilib, qachon oʻqilmasligi oʻzidan keyin kelayotgan soʻzning qanday harf bilan boshlanganligiga bogʻliq. Agar soʻz qamariy deb ataladigan harf bilan boshlangan boʻlsa ل oʻqiladi va u sukunli boʻladi. Xar bir harfning maxsus maxraji, yaʼni talaffuz qilish oʻrni borligini yuqorida koʻrgan edik. Lom harfidan keyin kelgan arab alifbosidagi 28 ta harfning 14 tasini lom harfining maxrajidan tilni qimirlatmasdan talaffuz etish mumkin, bunday harflar qamariy harflar deyiladi. Ular 14 ta boʻlib, quyidagilardir:
ا ب ج ح خ ع غ ف ق ك م ه و ي




4. savol: Quyidagi so‘zlarni arab arfagrafiyasida yozing

jamalun - tuya, جمالون – تويا

jamālun - go‘zallik, جمالون جمال
maddatun – madda (harakat), مادة - مادة (عمل) ،
māddatun - modda, ماداتون - مقال ،
darā- bilmoq, دارا- لمعرفة ،
dāra - aylanmoq, دارا - يتحول ،
māta - o‘lmoq, ماتا - ليموت ،
matā- qachon, ماتا- متى ،
safara - yuzni ochmoq, لفتح وجه المرء ،
sāfara - safar qilmoq, سفارة - للسفر ،
5. savol: Quyidagi so’zlarni arab tiliga tarjima qiling

Oltin - ذهب -

Madaniyat – حضاره -
Mazhab – مذهب -
Sovutkich – ثلاجة -
Yil – عام -
Yog‘och – خشب -
Tog‘ – جبل -
Sanchqi - سانشكي -