Yo’nalishga kirish

 
212 
 
 
 
Bu  xususiyatlardan  tashqari  tog’  jinslarini  gidravlik  xususiyatlariga 
quyidagilar  ham  kiradi:  namni  o’zida  saqlash,  suv  uzatish,  suvga  chidamlilik, 
kapillyarlik, shishish, torayish, adsorbsiya va hokazo. 
Foydali  qazilma  konlarini  geotexnologik  usul  bilan  qazib  olishda  tog’ 
jinslari massivining alohida mexanik va akkustik xususiyatlarini ham hisobga olish 
zarur.  Alohida  mexanik  xususiyatlarga,  mustahkamlik,  qattiqlik,  plastiklik  misol 
bo’ladi. 
Geotexnologik usulning asosiy jarayonlari. 
Geotexnologik  usulning  asosida  fizikaviy  va  kimyoviy  jarayonlar  yotadi. 
Fizik  jarayonlar  foydali  qazilmani  shaklini,  tashqi  ko’rinishini  va  fizik 
xususiyatlarini  o’zgartiradi.  Kimyoviy  jarayon  esa  foydali  qazilmalarni  kimyoviy 
tarkibini  va  kimyoviy  xususiyatini  o’zgartiradi.  Har  bir  geotexnologik  usul  bir 
emas  bir  necha  turli  xil  jarayonlarni  o’z  ichiga  oladi,  ularning  biri  -  asosiy, 
boshqasi  -  yordamchi,  uchunchisi  esa  -  ta'minlovchi  hisoblanadi.  Asosiy 
jarayonlarga foydali qazilmani qazib olish bilan bog’lik bo’lgan jarayonlar kiradi. 
Masalan:  foydali qazilmani  harakatchan holatga o’tkazish, qazib olish  maydoniga 
ishchi  agentlarni  yetkazib  berish,  maxsuldor  flyuidlarni  yer  yuzasiga 
uzatish.Ta'minlovchi  jarayonlarga  qazish  jarayonlarini  bajarishga  imkon  yaratib 
beruvchi jarayonlar kiradi.  
Bularga  ishchi  agentlarni  tayyorlash,  konni  ochish  va  tayyorlash  jarayoni, 
maxsuldor flyuidlarni qayta ishlash, qazib olish ulchamlarini boshqarish va nazorat 
qilish,  sifat  va  boshqalar  kiradi.Yordamchi  jarayonlarga  esa  energiya  ta'minoti, 
qazib  olish  uskunalarini  ta’mirlash,  qazib  olish  ishlarining  geologik-
marksheyderlik ta'minoti kiradi.  
Turli xil erituvchilar yordamida ko’pchilik foydali qazilmalarni harakatchan 
holatga  o’tkazish  mumkin.  Bunday  o’tish  foydali  qazilma  va  erituvchini  o’zaro 
ta'sirlashuvi mexanizmi bilan farqlanuvchi, ishqorlash va eritish jarayoni natijasida 
sodir buladi.  
 

---

Konchilik sohasiga kirish