Yo’nalishga kirish

 
159 
 
 
 
Oxangaron,  Olmaliq  shaharlarining  va  Ohangaron  daryosining  atrofidagi  konlar 
(Lashkerak,  Naugarzan,  Qizilolma,  Kuch-buloq,  Olmaliq)  dan  kumush,  mis,  rux, 
oltin  qadim  davrlardan  boshlab  qazib  olingan.  Manbalarda  keltirilgan 
ma'lumotlarga ko’ra foydali qazilmalarni qazib olishning boshlanishi V-VI asrlarga 
to’g’ri keladi. 
Qizig’i  shundaki,  qadimgi  ajdodlarimiz  sifatli  ruda  qazib  olishgan  ekan. 
Masalan,1  tonna  ma'dan  tarkibida  kumushning  miqdori  100-14500  grammgacha 
bo’lgan deb xulosa qilinadi. Bu miqdor juda yuqori ko’rsatkich hisoblanadi. 
Xalq xujaligining qazilma boyliklarga bo’lgan talabi tobora oshib bormoqda. 
Butun  dunyoda,  jumladan  mamlakatimizdagi  qazilma  boyliklarning  zaxiralari 
cheksiz  emas.  Adabiyotlardagi  ma'lumotlarga  ko’ra  ba'zi  qazilma  boyliklar 
(kumush,  rux,  simob,  asbest,  vismut)  zaxiralari  kamayib  qolganligi  uchun  qazib 
olish miqdori talabni qoniqtirmaydigan darajaga kelib qolgan. Shuning uchun kon 
ishlariga  quyiladigan  asosiy  talablardan  biri,  aniqlangan  zaxiralarni  yer  ostidan 
isrofgarchilikka  yo’l  qo’ymasdan  qazib  olishdir.  Shu  bilan  birga  konlarda  asosiy 
qazilma  qazib  olishda  texnikadan  to’g’ri  foydalanish  xalq  xo’jaligi  uchun  katta 
ahamiyatga ega bo’lib, yer osti boyliklarining isrof bo’lishini oldini oladi. 
Yer qobig’ining yuqori qismini tashkil etgan odatdagi mineral moddalar tog’ 
jinsi  deb  ataladi.  Hozirgi  davrda  mavjud  texnika  va  texnologiya  yordamida  qazib 
olingan  va  iqtisodiy  jixatdan  ma'qul  bo’lgan,  xalq  xo’jaligi  ehtiyoji  uchun  zarur 
minerallar foydali qazilmalardir. 
Ko’mir,  torf,  tabiiy  gaz  va  shu  kabi  boshqa  foydali  qazilmalar  qazib 
olingandan  keyin  ularga  qayta  ishlov  bermasdan  foydalanish  mumkin.  Ammo 
ko’pgina  holatdagi  foydali  qazilmalar  qazib  olingandan  so’ng  qayta  ishlov  talab 
qiladi,  ya'ni  kon  jinsi  tarkibidagi  foydali  minerallarni  ajratib  olish  lozim  bo’ladi. 
Tarkibida foydali mineral mavjud bo’lgan  tog’ jinsi ruda deyiladi. Yer qobig’ida 
tabiiy  holatda  bir  joyda  to’plangan  foydali  qazilma  joyi  kon  deb  ataladi.  Foydali 
qazilma  jinslarining  tarkibida  kerakli  minerallar  yetarli  bo’ladiki,  uning  miqdori 

---

Konchilik sohasiga kirish