Yo’nalishga kirish

 
175 
 
 
 
yaqinlashadi,  so’ngra  ishsiz  holatga  keladi.  Ishchi  maydon  esa  himoya  yoki 
transport maydoniga aylanadi. 
Ish  olib  borilmaydigan  bortni  tashkil  qiluvchi  pog’onalar  ish  olib 
borilmaydigan pog’onalar deyiladi. 
Transport  maydonchalari    kar`yerdagi  ishchi  maydonlarni  yuza  bilan 
bog’lovchi  transport  yo’llari  joylashishi  uchun  xizmat  qiladi.  Transport 
maydonchalarining kengligi 10-25 m ni tashkil etadi. 
Himoyalovchi  maydonchalar  bort  turg’unligini  oshirish  va  shamol  ta`sirida 
pog’onalarning yemirilishi natijasida o’pirilib tushadigan tog’ jinslari bo’laklarini 
ushlab qolish uchun xizmat qiladi. Bu maydonchalar kengligi 3-5 mni tashkil etadi. 
Odatda kar`yer shakli (planda) ovalsimon bo’ladi. Kar`yer uzunligi 0,5 km 
dan  5  km  gacha  bo’ladi,  ba`zan  esa  undan  ham  yuqori,  kengligi  esa  2-4  km  ni 
tashkil  etadi.  Hozirgi  vaqtda  kar`yerlarning  chuqurligi  bir  necha  o’nlab  metrdan 
300-800  m  gacha  etadi.  Loyihalarda  va  istiqbolli  kar`yerlarda  texnik-iqtisodiy 
hisoblarda kar`yerlarning oxirgi chuqurligi 500-1000 m gacha yetadi. 
Kar`yerda  bo’sh  tog’  jinslari  va  foydali  qazilmaning  umumiy  hajmi  (kon 
massasi hajmi) uning o’lchamlariga bog’liq va bir necha o’n ming dan yuz million 
metr kubgacha yetadi. 
Yotiq  qatlamlarni  qazib  olishda,  foydali  qazilmani  qazib  olgandan  so’ng 
kar`yerda hosil bo’lgan maydon qazib olingan maydon deyiladi. 
 Agar  texnik  jixatdan  mumkin  bo’lsa,  bu  maydonga  qoplovchi  jinslarni 
joylashtirish  yoki  foydali  qazilma  va  qoplovchi  jinslarni  tashish  uchun 
qo’llaniladigan  transport  kommunikatsiyalarini  joylashtirish  uchun  foydalanish 
mumkin. 
Ochiq  kon  ishlari  yer  yuzasini  va  yer  maydonidan  foydalanishni  buzilishi 
bilan bog’liq. Shuning uchun ochiq kon ishlarini atrof muxitga ta`sirini yo’qotish 
yoki  kamaytirish  maqsadida,  qazib  olish  jarayonida  va  kondan  foydalangandan 
so’ng  ag’darmalarni,  qazib  olingan  maydonni  va  boshqa  yer  yuzasidagi  buzilgan 
uchastkalarni, rekul`tivaciya qilish ishlari amalga oshiriladi. 

---

Konchilik sohasiga kirish