41
bruschatkali yolaklar (mostovoe)
2061
2,0
Avtomobil yollarining qayta tiklash yol tashkilotlari ishlab chiqarish faoliyatining
muhim predmeti hisoblanadi. Yollarni qayta tiklash boyicha bajarilgan ishlarga bolgan
xarajat, ularni qabul qilib olingandan song ikki yonalish boyicha hisobdan chiqariladi.
Тa’mirlangan yollar yeyilishining kamayishiga: №02-1 «Yollar va yol
inshootlarining yeyilishi» subschetining debitiga va №85-1 «Yollar va yol inshootlaridagi
fondlar» subschetining kreditiga.
Yollar va yol inshootlarining inventar qiymatlarining ortishiga:
№01-1 «Yollar va yol inshootlari» subschetining debitiga va №85-1 «Yollar va
yol inshootlaridagi fondlar» subschetining kreditiga.
Bu schetlarning ja’mlari ham davriy ravishda «Balansning avtomobil yollari
tasarrufi» moddasida tegishli tarzda aks ettiriladi.
Mablaglarning kop qismi yollarni kengaytirilgan
qayta ishlab chiqarishga
ta’mirlash uchun sarflanishi va shunga mos ravishda ta’mirlash qiymatlarining ortib
borishi shunday holatni yuzaga keltiradiki, natijada ba’zi yollarni ta’mirlashga mablaglar
yetishmovchiligi tufayli ta’mirlashlar orasidagi davrlarning chozilib ketishiga va tabiiy
yemirilish oqibatida yollarning transport tasarruf sifatlarining pasayib ketishiga olib
keladi. Eng umumlashgan korinishda bu holat kop yol tashkilotlarida «Yollar va yol
inshootlarining yeyilishi» moddasida aks etadigan summasining
yildan yilga ortib
borishida oz aksini topadi.
Yollarning eskirishi natijasida transport tasarruf korsatkichlarining yomonlashuvi
vaqti kelib shunday darajaga yetadiki, bunda yollar xarajatlanuvchi tarkib ishining loyiha
boyicha kozda tutilgan korsatkichlarini va bu degan soz, yollar qurilishiga sarflangan
kapital mablaglarning loyihada aniqlangan samaradorligini ta’minlay olmay qoladilar.
Тa’mirlash loyihalarida, bu ishlarni bajarish uchun tuzilgan smetalarda, avtomobil
yollarini ta’mirlash xarajatlari me’yorlarida umumiy xarajatlar summasida oddiy va
kengaytirilgan qayta ishlab chiqarish xarajatlari ajratib korsatilmaydi.
Shunga qaramay
birinchi turdagi xarajatlarni me’yorlash mumkin, chunki uning miqdori va davriyligi yol
qoplamasining turi, tarkibi, yoldagi harakat rejimiga muvofiq ravishda aniqlansa,
ikkinchi turdagi xarajatlar miqdori avtomobil yollari doimiy elementlarining zamonaviy
harakat talablariga javob bera olmasligi (harakatlanish qismining kengligi, qiyaliklar,
42
korinish masofalarining ta’minlanishi, sun’iy inshootlarning yuk kotarish qobiliyatlari va
gabarit olchamlari) kabi korsatkichlarga bogliq boladi.
Bunday nomutanosibliklarni
yoqotish uchun bajarilishi kerak boladigan ishlar hajmi, ularni amalga oshirilish
muddatlari har bir yol uchun mutlaqo individual bolib, tabiiy yeyilish oqibatlarini
yoqotish boyicha bajariladigan ishlar hajmi va muddatlaridan
kora koproq boshqa
omillarga bogliq boladi.
Amaldagi harakat intensivligi yolga berilgan texnik kategoriyaning yuqori
chegarasidan ortib ketgan hollarda, yolni yuqoriroq texnik kategoriyaga otkazish uchun
uni qayta qurish masalasini qoyishga rasmiy ravishda asos paydo boladi, ya’ni uni
rekonstruksiya qilishga. Uning konkret bajarilishi muddati esa
sarflanishi kerak bolgan
kapital mablaglarning samaradorligi hisob kitoblari bilan asoslanishi kerak.
Yol xojaliklarining, byudjet moliyalashtirishidan tashqari, ya’ni xojalik hisobida
bolgan asosiy fondlarni qayta tiklash amortizatsiya ajratmalari hisobiga amalga
oshiriladi.
Asosiy fondlarni oddiy qayta ishlab chiqarish (tiklash)
uchun mablaglar ishlab
chiqarish xarajatlari tarkibiga bilgilangan me’yorlar va hajmda asosiy fondlarning
yeyilishini aks ettiruvchi amortizatsiya ajratmalarini kiritish yoli bilan hosil etiladi
(yigilib boriladi).
Amorizatsiya ajratmalarining umumiy uyushmasi u yoki bu inventar ob’ekt uchun
butun xizmat muddati mobaynida toliq yemirilish sodir bolgach, uni tasarrufidan
chiqarilganda almashtirish uchun, hamda xizmat muddati davomida kapital ta’mirlashlar
uchun va ba’zan tasarruf jarayonida ularni ba’zan
tasarruf jarayonida ularni
modernizatsiya qilish uchun mablaglar yigilib borishini ta’minlashi kerak. Bir yillik
amortizatsiya ajratmasining miqdori, amortizatsiya umumiy uyushmasini uning bir yillik
xizmatiga togri keladigan miqdorida aniqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
