Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

 

Pulga bo‘lgan talab bilan pul taklif qilishning bir-biriga moslashish 

jarayoni juda murakkabdir. Bunday moslashishning salbiy natijalari esa 

mamlakat xalq xo‘jaligida turli buzilishlar va nomutanosibliklarga olib 

keladi. Pul muomalasining muvozanatda bo‘lmasligi quyidagi sabablar 

va oqibatlar tufayli yuzaga kelishi mumkin: 

–  tovar aylanmasining real sektoridagi o‘zgarishlar; 

–  pul aylanishining tezligi; 

–  tashqi iqtisodiy omillar; 

–  moliya sohasining pulni haddan tashqari ko‘p yoki kam taklif qilishi 

kabilar tufayli pulga bo‘lgan talab o‘zgaradi. 

Agar aylanmasiga to‘lov vositalari tushishining asosiy manbayi 

bo‘lgan bank tizimi, korxonalar va aholi uchun pul massasini ken-

gaytirishning talab qilinadigan sur’atlarini ta’minlamasa, xalq xo‘ja-

ligining pulga bo‘lgan ehtiyojini qondirmasa, bu hol to‘lovga qobiliyatli 

talabning qisqarishiga sabab bo‘ladi va ishlab chiqarishning kamayi-

shiga hamda ish bilan bandlikning qisqarishiga olib keladi. 

Aksincha, bank sohasi muomalaga haqiqatda keragidan ortiqcha 

pullarning muntazam kelib turish manbayi bo‘lsa, bu hol inflatsiya 

tazyiqini kuchaytiradi va milliy valuta xarid qobiliyatining tushib keti-

shiga sabab bo‘ladi.  

[44]. Har qanday mamlakat iqtisodiyotida qog‘oz va kredit pullar 

pul massasi asosini tashkil etadi. 

 

 

 

Boshqacha qilib aytganda, pul massasi – bu har qanday mamlakat 

iqtisodiyotida tovarlar va xizmatlar aylanishini ta’minlaydigan, xususiy 

shaxslar, muassasaviy mulkdorlar (korxonalar, birlashmalar, tashkilotlar, 

xususiy firmalar) va davlat egalik qiladigan naqd va naqdsiz xarid 

hamda to‘lov vositalari majmuyidir. Almashuv va to‘lov operatsiyalarini