Yillarda psixologiya masalalari (I. P. Pavlov, oliy nerv faoliyati, Butun Ittifoq kengashi) Javob


Statistik metodlar (matematik metodlar F.Galton, K.Pirson, Ch.Spirmen, L.Terstoun)



Download 1 Mb.
bet136/162
Sana13.02.2022
Hajmi1 Mb.
#446395
1   ...   132   133   134   135   136   137   138   139   ...   162
Bog'liq
JAVOBLAR

176. Statistik metodlar (matematik metodlar F.Galton, K.Pirson, Ch.Spirmen, L.Terstoun)
Javob: Psixologlarning matematik metodlarga yondoshuvi va matematiklarning psixologik bilimlarga bo’lgan qiziqishlari psixologik muammolarning yechimini matematik yo’llar bilan topish ancha yillar oldin ishlatilgan. Bir necha marotaba psixologiyani normal eksperimental fan sifatida talqin qilish holati bo’lgan. Psixologiyani ishlab chiqqan olimlar o’zlarida fizika o’xshash o’lchovlarni bo’lishi xohlashgan. 1882 yilda I.F.Gerbart Londondagi qirollik akademiyasida «Psixologiya fanida matematik metodlarni qo’llashning zarurati» mavzusida ma’ruza bilan chiqdi. Bu ma’ruzada umumiy metodologik holatlardan tashqari, matematik metodlarni psixologiyadagi zarurati haqida ham so’z yuritilgan, muallif tomonidan Men konsepsiyasining matematik modellari tavsiya qilingan. Gerbartning shogirdi M.F.Drobish 1850 yilda «Matematik psixologiyaning o’rganish asoslari» nomli kitobini nashr qildirdi.
Birinchi matematik psixologiyalar psixofizika sohasida ishlatilgan (G.Fexner, V.Vundt, F.Galton) bu materiallarda o’lchovlar orasidagi qo’zg’aluvchilar o’rtasidagi farqlar (obyektiv stimullar), o’zgaruvchan reaksiyalarning farqlarini o’rgangan (subyektiv sezgilar), psiometrikada ham matematik statistika qo’llanilgan (F.Galton, K.Pirson, Ch.Spirmen, L.Terstoun), bunda psixodiagnostik ko’rsatkichlarni tahlil usuli orqali o’rganilgan, testlarni faktorli tahlil orqali tuzishni o’rganishgan.
Psixologiyada birinchi tadqiqotchi sifatida F.Galtonni sanab o’tishimiz mumkin (1914). U birinchi bo’lib biologiya va psixologiyada statistik tahlilni ishlatgan. Psixologiyaga test va savolnomalarni tahlilini kiritgan (test so’zini ham), tadqiqotning egizak usulini yaratgan. U tomonidan sensor reaksiyalarni o’lchash asbobi yaratilgan. 1888 yilda Galton tomonidan London akademiyasida «Korrelyasiya va uni o’lchash, antrometrik ko’rsatkichning avzalliklari» mavzusida ma’ruza qildi.
Galtonning g’oyasini uning shogirdi K.Pirson davom ettirdi u o’zgaruvchanlik o’rtasidagi o’zaro aloqalarni formula yordamida ko’rsatib berdi (korrelyasiya koeffisiyenti)12. Pirsonning diqqat e’tibori diskret va to’xtamaydigan muammolar tahliliga qaratildi, bular psixologlar uchun dolzarb muammolardan biri hisoblanilgan. Pirson o’zining g’oyalari va yutuqlarini «Evolyusiya nazariyasiga matematik ta’sir» nomli kitobida keltirib o’tgan. G. Fexner tomonidan psixofizika qonuni psixologiyaning hamma sohalarida qo’llanila boshlandi. XIX asrning oxirida V.Vundt sezgilarning uch o’lchamli modeli ustida ish olib bordi.
Ma’lumotlar olishning tajriba metodlari kuzatish va o’zini kuzatish (introspektsiya), tajriba metodlari (laboratoriya, tabiiy, shakllantiruvchi), psixologik tashhislash metodlari (testlar, anketalar, so’rovnomalar, sotsiometriya, suhbat, intervyu), faoliyat mahsuli tahlili (xrono-metriya, kasbiy ta’riflar, mahsulot va bajarilgan ishlarni baholash va boshqalar), tarjimai hol va egizaklar metodlarini o’z ichiga oladi. Ma’lumotlarni qayta ishlash metodlariga miqdoriy (statistika) va sifat (materialni guruhlarga ajratish, tahlil) metodlari kiradi. Izohlash metodlariga turli xildagi irsiy (materilning rivojlanishdagi alohida davrlar, bosqichlar, xavfli vaziyatlar va boshqalarni ajratib ko’rsatgan holda tahlili) va tarkibiy (psixika barcha xususiyatlarining tuzilishlari o’rtasidagi aloqani o’rnatish) metodlar kiradi.
Psixologlarning matematik metodlarga yondoshuvi va matematiklarning psixologik bilimlarga bo’lgan qiziqishlari psixologik muammolarning yechimini matematik yo’llar bilan topish ancha yillar oldin ishlatilgan. Bir necha marotaba psixologiyani normal eksperimental fan sifatida talqin qilish holati bo’lgan. Psixologiyani ishlab chiqqan olimlar o’zlarida fizika o’xshash o’lchovlarni bo’lishi xohlashgan. 1882 yilda I.F.Gerbart Londondagi qirollik akademiyasida «Psixologiya fanida matematik metodlarni qo’llashning zarurati» mavzusida ma’ruza bilan chiqdi. Bu ma’ruzada umumiy metodologik holatlardan tashqari, matematik metodlarni psixologiyadagi zarurati haqida ham so’z yuritilgan, muallif tomonidan Men konsepsiyasining matematik modellari tavsiya qilingan. Gerbartning shogirdi M.F.Drobish 1850 yilda «Matematik psixologiyaning o’rganish asoslari» nomli kitobini nashr qildirdi.
Birinchi matematik psixologiyalar psixofizika sohasida ishlatilgan (G.Fexner, V.Vundt, F.Galton) bu materiallarda o’lchovlar orasidagi qo’zg’aluvchilar o’rtasidagi farqlar (obyektiv stimullar), o’zgaruvchan reaksiyalarning farqlarini o’rgangan (subyektiv sezgilar), psiometrikada ham matematik statistika qo’llanilgan (F.Galton, K.Pirson, Ch.Spirmen, L.Terstoun), bunda psixodiagnostik ko’rsatkichlarni tahlil usuli orqali o’rganilgan, testlarni faktorli tahlil orqali tuzishni o’rganishgan.
Psixologiyada birinchi tadqiqotchi sifatida F.Galtonni sanab o’tishimiz mumkin (1914). U birinchi bo’lib biologiya va psixologiyada statistik tahlilni ishlatgan. Psixologiyaga test va savolnomalarni tahlilini kiritgan (test so’zini ham), tadqiqotning egizak usulini yaratgan. U tomonidan sensor reaksiyalarni o’lchash asbobi yaratilgan. 1888 yilda Galton tomonidan London akademiyasida «Korrelyasiya va uni o’lchash, antrometrik ko’rsatkichning avzalliklari» mavzusida ma’ruza qildi.
Galtonning g’oyasini uning shogirdi K.Pirson davom ettirdi u o’zgaruvchanlik o’rtasidagi o’zaro aloqalarni formula yordamida ko’rsatib berdi (korrelyasiya koeffisiyenti)13. Pirsonning diqqat e’tibori diskret va to’xtamaydigan muammolar tahliliga qaratildi, bular psixologlar uchun dolzarb muammolardan biri hisoblanilgan. Pirson o’zining g’oyalari va yutuqlarini «Evolyusiya nazariyasiga matematik ta’sir» nomli kitobida keltirib o’tgan. G. Fexner tomonidan psixofizika qonuni psixologiyaning hamma sohalarida qo’llanila boshlandi. XIX asrning oxirida V.Vundt sezgilarning uch o’lchamli modeli ustida ish olib bordi.
Ma’lumotlar olishning tajriba metodlari kuzatish va o’zini kuzatish (introspektsiya), tajriba metodlari (laboratoriya, tabiiy, shakllantiruvchi), psixologik tashhislash metodlari (testlar, anketalar, so’rovnomalar, sotsiometriya, suhbat, intervyu), faoliyat mahsuli tahlili (xrono-metriya, kasbiy ta’riflar, mahsulot va bajarilgan ishlarni baholash va boshqalar), tarjimai hol va egizaklar metodlarini o’z ichiga oladi. Ma’lumotlarni qayta ishlash metodlariga miqdoriy (statistika) va sifat (materialni guruhlarga ajratish, tahlil) metodlari kiradi. Izohlash metodlariga turli xildagi irsiy (materilning rivojlanishdagi alohida davrlar, bosqichlar, xavfli vaziyatlar va boshqalarni ajratib ko’rsatgan holda tahlili) va tarkibiy (psixika barcha xususiyatlarining tuzilishlari o’rtasidagi aloqani o’rnatish) metodlar kiradi.

Download 1 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   132   133   134   135   136   137   138   139   ...   162




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish