Yil o’quv yili 9-sinf imtihon javoblari Bakteriyalar va ko‘k-yashil suv o‘tlarning tuzilishi, ahamiyati va xilma-xilligi haqida ma’lumot bering?

3. Daryo qisqichbaqasining somatik hujayrasida xromosomalar soni 116 ga teng. Mitozning profaza, 
metafaza, anafaza va telofaza bosqichlarida xromosoma va DNK molekulasining sonini aniqlang. 
PROFAZA — 2n 4c 2n=116 4c=232 
METAFAZA — 2n 4c 2n=116 4c=232 
ANAFAZA — 4n 4c 4n=232 4c=232 
TELOFAZA — 2n 2c 2n=116 2c=116 
21-BILET 

---

Javoblar tarqatilinmasin! Mualliflik huquqi qonun tomonidan himoyalangan. 
Biologiya fanidan barcha sinflar uchun imtixon javoblari I-005 
1. Oqsillar tuzilishiga ko‘ra xillari va ularning elementar tarkibi haqida ma’lumot bering.
Oqsil molekulalarining tuzilish darajalarini tushuntirib bering. 
Har bir tirik organizmda ko‘plab turli-tuman oqsillar bo‘ladi. Shu bilan birga har bir turda faqat uning o‘ziga 
xos, alohida oqsillar bo‘ladi. Har xil hayvon turlarida bir xil vazifani bajaradigan oqsillarning o‘zi ham bir-
biridan farq qiladi. Masalan, barcha umurtqali hayvonlar - baliqlar, suvda ham quruqlikda yashovchilar, 
qushlar, sut emizuvchilarning eritrotsitlarida gemoglobin oqsili bo‘ladi, u barcha hayvonlarda bir xil vazifani 
bajaradi, ya’ni kislorod tashiydi. Biroq, har bir turdagi hayvonning o‘ziga xos, alohida tuzilishi va xossalari 
jihatidan boshqa hayvonlarning gemoglobinidan farq qiladigan gemoglobini bor. Oqsil molekulasining 
tuzilishini to‘la izohlab berish uchun uning birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi tuzilishlarini bilish kerak. 
Bulardan birinchisi eng oddiysi polipeptid zanjiri, ya’ni peptid bog‘lar bilan o‘zaro bog‘langan 
aminokislotalar zanjiridan iboratdir. Bu tuzilish oqsilning 
birlamchi tuzilishi
deb ataladi. Birlamchi 
tuzilishda aminokislotalar o‘zaro peptid bog‘i orqali birikkan bo‘ladi. Polipeptid zanjiri ko‘pincha to‘liq va 
qisman spiral bo‘lib buraladi. Bu oqsilning 
ikkilamchi tuzilishidir
. Bunda aminokislota radikallari spiral 
tashqarisida qoladi. Spiral o‘ramlari zich bo‘lib joylashadi. Bir marta buralgan spiralda turgan NH-guruhlari 
bilan qo‘shni o‘ramdagi CO-guruhi o‘rtasida vodorod bog‘lari hosil bo‘ladi. Vodorod bog‘lari kovalent 
bog‘larga qaraganda ancha bo‘sh, lekin ular juda ko‘p takrorlanadi, shu sababli mustahkam bog‘ hosil qiladi. 
Ikkilamchi tuzilishli oqsillarga keratin, kollagen misol bo‘la oladi. Polipeptid spirali yana taxlanib boradi. U 
har bir oqsilda ma’lum ravishda, o‘ziga xos tarzda o‘raladi. Natijada 
uchlamchi tuzilishi
deb ataladigan shakl 
vujudga keladi. Aminokislota radikallari orasida vujudga keladigan gidrofob bog‘lar uchlamchi tuzilishni 
saqlab turadi. Uchlamchi tuzilishli oqsilga mushak oqsilli - mioglobin misoldir. Ikkilamchi va uchlamchi 
tuzilishlar hosil bo‘lishida vodorod, ionli, disulfid, gidrofob bog‘lar muhim rol o‘ynaydi. Oqsilning 
to‘rtlamchi tuzilishi
- bir necha polipeptid zanjiridan tuzilgan murakkab oqsillarda kuzatiladi. Bu zanjirlar 
gidrofob, ionli, vodorod bog‘lar orqali birikkan. Muhit sharoitiga qarab bu bo‘laklar qo‘shilib (assotsatsiya) 
yoki ajralishib (dissotsatsiya) turadi. Bunga gemoglobin misol bo‘ladi. 
Aminokislotalar
asosan bir xil sxemada tuzilgan. 
1) molekulaning bir uchida karboksil guruhlar (COOH) joylashgan; 2) karboksil guruh yonida aminogruppa 
(NH
2
) joylashgan. Barcha aminokislotalarda amino-karboksil guruh bir xil bo‘ladi, ular bir-biridan faqat 
radikallarining tuzilishi bilangina farqla- nadi. Shunday qilib aminokislotaning umumiy formulasini quyida- 
gicha yozish mumkin: