Yevrosiyo materigining shakillanish tarixi geologik tuzilishi tektonikasi iqlimi va uning xususiyatlar

Osiyoning G‘arbiy Sibir va Turon tekisliklaridan boshqa tekisliklari katta emas. Tekislikar Osiyoning ichki rayonlarida ham, chekkalarida ham bor. Osiyoning pastak tekisliklari uning chekkalarida joylashgan. Tekisliklar tog‘lar bilan o‘ralgan bo‘lib, ular tog‘larda yemirilgan mahsulotlar, asosan allyuvial jinslar bilan tez to‘lib boradi. Shu sababli pastak tekisliklar maydoni ayniqsa dengiz tomonga, ya’ni delta qismlari tomonga o‘sib boradi. Chekkadagi pastak tekisliklarga Mesopotamiya, Hind-Gang, Iravadi, Mekong, Shimoliy Xitoy va Sunlyao (Sungari hamda Lyaoxe daryolari bo‘yida) pasttekisliklarini misol qilib ko‘rsatish mumkin.

• Osiyoning G‘arbiy Sibir va Turon tekisliklaridan boshqa tekisliklari katta emas. Tekislikar Osiyoning ichki rayonlarida ham, chekkalarida ham bor. Osiyoning pastak tekisliklari uning chekkalarida joylashgan. Tekisliklar tog‘lar bilan o‘ralgan bo‘lib, ular tog‘larda yemirilgan mahsulotlar, asosan allyuvial jinslar bilan tez to‘lib boradi. Shu sababli pastak tekisliklar maydoni ayniqsa dengiz tomonga, ya’ni delta qismlari tomonga o‘sib boradi. Chekkadagi pastak tekisliklarga Mesopotamiya, Hind-Gang, Iravadi, Mekong, Shimoliy Xitoy va Sunlyao (Sungari hamda Lyaoxe daryolari bo‘yida) pasttekisliklarini misol qilib ko‘rsatish mumkin.

Hozirgi paytda Yevrosiyo materigida 2 ta faol geosinklinal mintaqa bor: Alp-Himolay va Tinch okean “olovli halqasi”. Bu mintaqalarda harakatdagi vulqonlar, dahshatli zilzilalar tez-tez bo‘lib turadi. Bu mintaqa tog‘lari yosh burmali, palaxsali tog‘lar bo‘lib, ba’zi joylarda zanjirli tizimlarni (Alp-Himolay), boshqa joyda tog‘ tugunlarini (masalan, Pomir, Tibet) hosil qiladi. Alp-Himolay geosinklinal mintaqasining O‘rta Yer dengiz qismida Etna, Stromboli, Vezuviy kabi harakatdagi vulqonlar, bizning o‘lkamiz – O‘rta va Janubiy-Sharqiy Osiyoda halokatli zilzilalar (Ashgabad – 1948, Toshkent – 1966, Hindikush – 2002, Eron – 2003, Indoneziya – 2004, dekabr). Bular yer po‘stining faolligidan dalolat beradi.

• Hozirgi paytda Yevrosiyo materigida 2 ta faol geosinklinal mintaqa bor: Alp-Himolay va Tinch okean “olovli halqasi”. Bu mintaqalarda harakatdagi vulqonlar, dahshatli zilzilalar tez-tez bo‘lib turadi. Bu mintaqa tog‘lari yosh burmali, palaxsali tog‘lar bo‘lib, ba’zi joylarda zanjirli tizimlarni (Alp-Himolay), boshqa joyda tog‘ tugunlarini (masalan, Pomir, Tibet) hosil qiladi. Alp-Himolay geosinklinal mintaqasining O‘rta Yer dengiz qismida Etna, Stromboli, Vezuviy kabi harakatdagi vulqonlar, bizning o‘lkamiz – O‘rta va Janubiy-Sharqiy Osiyoda halokatli zilzilalar (Ashgabad – 1948, Toshkent – 1966, Hindikush – 2002, Eron – 2003, Indoneziya – 2004, dekabr). Bular yer po‘stining faolligidan dalolat beradi.