Yetishtirish texnologiyasi va ekologiya

Dorivor  preparati.  Skopalamin  gidrobromid.  Skopalamin 
alkaloidining kamfora bilan hosil qilgan birikmasi aeron preparati 
tarkibiga kiradi.
Bangidevona o‘simligini o‘stirish texisoiogiyasi
Bangidevona o‘simligini 0 ‘zbekistonning namgarchilik etarli 
mintaqalarida tarqalgan tuproqlarda, ayniqsa, sug‘oriladigan tipik
118

---

va  o‘tioqi  tuproqiarda  ekib  o‘stirish maqsadga  muvofiq  boUadi, 
Bangidevonani  pomidor,  kartoshka,  tamaki  (ituzumdoshlar 
oilasiga  man sub)  kabi 
o‘simliklar  ekilgan  maydoniarga 
joylashtirish  tavsiya  etilmaydi. 
Chunki  bu  o'simliklami 
zararlovchi 
hasharotlar 
bangidevonani 
kasallantimvchi 
hasharotlar  hisoblanadi.  Bangidevona  ekiladigan  tuproqiarda 
qanaqangi  o‘tmishdosh  ekin  ekilganligidan  qat’iy  nazar,  kuz 
oylarida yerlami haydash oididan gektariga 20-25  tonna chirigan 
go'ng,  70  kg  dan  sof  fosfor  o‘g ‘iti  bilan  oziqlantirilib,  25-27 
sm  chuqurlikkacha  traktor  bilan  haydab  qo‘yish  lozim  bo‘ladi, 
Bangidevonani  erta  bahorda  ekilsa  hosildorlik  yuqori  boUadi. 
0 ‘simlik urugUni erta bahorda ekishdan oldin yerlami borona va 
molalar  bilan  tekislab  tuproq  harorati  15-17°S  bo Uganda  qator 
oralarini  60  sm  dan  qilib  sabzavot  ekadigan  seyalkalar  bilan 
gektariga  10  kg  urug‘  sarflab,  uning  chuqurligi  o ‘rtacha  qumloq 
tuproqiarda  4-5  sm,  mexanik  tarkibli  og‘ir  boUgan  yerlarda  esa
3-4  sm chuqurlikda ekiladi.  0 ‘simlik urugUari ekilgandan keyin 
15- 22 kunda o‘sib chiqadi.  Uning vegetatsion davrining uzunligi 
(maysalar unib chiqib to gullaguncha)  100 kungacha boradi.
Bangidevonani  o ‘sib  chiqqan  yosh  nihollari  begona  o ‘tlarga 
unchalik bardosh berolmasligi sababli teziik bilan qator oralariga 
ishlov  berilishni  kuchaytirish  lozim,  bu  ayniqsa  bangidevonani 
shonalash davrigacha davom ettiriladi.  0 ‘simlikni  qator oralarini 
ishlashda ko‘chatlami tuproq va kesakchalar ko‘mib yubormasligi 
uchun mexanizmlardan juda ehtiyotkorlik bilan foydalanish kerak 
bo‘ladi. 0 ‘simlik 3-4 ta chin barg chiqargandan keyin yaganalab, 
har  bir  uyaga  orasini  60  sm  dan  qilib  2  tadan  sog‘lom  ко‘chat 
qoldiriladi.  Bangidevonani  oralariga  keyingi  ishlov  berishda  va 
begona o‘tlarniyo‘qotishdatuproqningzichlanishiga qarab davom 
ettirish  lozim  bo‘ladi.  Keyinchalik  o‘simlikning  bo‘yi  1  metrga 
etganda  serbarg  bo Uganda  bangidevona  o‘tlami  siqib  ko‘yadi. 
Bangidevona  o‘simligini  o‘sishi,  rivojlanishi,  xom-ashyosi 
tarkibidagi  biologik  faol  moddalarning  ko‘proq  to‘planishiga,
119

---

unga  beriladigan  organik  va  mineral  o ‘g‘itlar  miqdoriga, 
vegetatsiya davomida amalga oshiriladigan argotexnik tadbirlarga 
bog‘iiqdir.  Birinchi  oziqlantirishni bangidevona 5-7 ta chin barg 
chiqarganda  boshlash  kerak  bo‘ladi.  0 ‘simlik  azotli  va  fosforli 
o‘g‘itlami ko‘proq talab  qiladi.  Bu  davrda gektar hisobiga 30 kg 
azot  20  kg  fosfor beriladi.  0 ‘g ‘it  berish  natijasida  maysalar  tez 
rivojlana boshlaydi.  ()‘simlik  o‘g ‘itlarga talabchan bo‘lganligini 
hisobga olib, ikkinchi o‘g‘itlashni shonalash davrida gektariga 30 
kg  azot  va  20  kg kaliy  o‘g‘itlarmi  berish  bilan  amalga oshirish 
kerak  bo‘!adi.  Har  bir  o‘g‘itlash  o‘simlikni  sug‘orishdan  oldin 
amalga oshiriladi.  0 ‘g‘itlash natijasida o‘simlikning bo‘yi 30-40 
sm  ga  ko‘tariladi  va  barglar  soni  ham  ko‘payadi.  Bangidevona 
yoppasiga gullaganda gektariga 40 kg dan  azot, 20 kg dan fosfor 
va  kaliy  o 'g ‘iti  berish  bilan  tugailanadi.  0 ‘tkazilgari  tadbirlar 
natijasida  uning  asosiy  xom  ashyosi  hisoblangan  barglari 
juda  yaxshi  rivojlanadi.  Vegetatsiya  davomida  bangidevona 
o‘s\mligiga  100 kg azot, 70 kg fosfor va 50 kg kaliy o‘g‘iti bilan 
oziqlantirish  tavsiya  etiladi.  Mavsum  davomida  bangidevona 
ekinzorlari havo  harorati va tuproq tarkibidagi namlikni hisobga 
olgan  holda  8-9  marta  sug‘orish  tavsiya  qilinadi.  Bangidevona 
meva  hosil  qilgandan  keyin  uning  barglarini  terish  mumkin 
bo‘ladi. Birinchi navbatda to‘liq etilgan va ko‘k barglami dumsiz 
teriladi. Undan keyin etilgan va ochilganlari teriladi. Namgarchilik 
yomg‘ir yoqqanda  va sovuq tushganda barglami terishni  tavsiya 
qilinmaydi.
Agar  oziqlantirish,  sug‘orish  va  qator  oralariga  o‘z  vaqtida 
ishlov  o ‘tkazilsa  zararkunanda  kasalliklarga  yo‘l  qo‘yilmasa 
bangidevona o‘simligidan  10-12  sentnergacha quruq barg yig‘ib 
olish mumkin. Bangidevona barglarini 3 marotaba (qoUda) yig‘ib 
olingandan  keyin,  silos  yig‘adigan  kambayn  bilan  o‘simlikni 
о‘rib olib daladan tashqariga chiqarib yoqib yuboriladi.