Yer yuzasidagi notekisliklarga, ya’ni qattiq yer po'sti-dagi past-balandliklar yig'indisi. Yer yuzasi relyefining vujudga kelishida unga ta'sir etuvchi endogen va ekzogen jarayonlarning ahamiyati katta

5 mashgulot
Yer yuzasidagi notekisliklarga, ya’ni qattiq yer po'sti-dagi past-balandliklar yig'indisi. Yer yuzasi relyefining vujudga kelishida unga ta'sir etuvchi endogen va ekzogen jarayonlarning ahamiyati katta. Yerning ichki qismida sodir bo'ladigan jarayonlar. ya’ni o'ta qizigan, plastik holdagi modda - magmaning kuchli bosim va energiya ta’sirida yuqoriga ko'tarilishi natijasida vujudga keladigan tektonik harakatlar bilan bog'liq bo'lgan tog' hosil boMishi, vulqonlarning otilishi, zilzila kabilar yerning ichki dinam ik jarayon i yoki endogen kuchlar deb yuritiladi
2 Geotektura -Yer po'stidagi yirik relyef shakllaridir. Geotektura faqat Yerning ichki kuchlari ta’sirida vujudga keladi va rivojlanadi. Geotektura relyef shakllarining vujudga kelishi qadimgi yagona Pangeya materigi va Pantalasa okeanining vaqtlar o4ishi bilan hozirgi holatga kelishi katta rol o‘ynaydi. Ularga materik ko‘tarilmalari va okean botiqlari kiradi. Geosinklinallar va platformalar esa ikkinchi darajali geotekturalar hisoblanadi. Relyefda geosinklinallarga burmali tog‘lar zanjirlari to'g'ri keladi. Platformalarga katta-katta tekisliklar to‘g‘ri keladi.
Morfostrukturalarga yirik sayyoraviy relyef shakllari kiradi. Ularning hosil bo'lishida Yerning ichki kuchlari bilan birga tashqi kuchlari ham qatnashadi. Bunday relyef shakllariga yirik tog1tizmalari va tekisliklar kiradi. Masalan, Tyanshan, Kordilera tog'lari, Buyuk tekisliklar, Sharqiy Yevropa tekisligi, Turon tekisligi. Sharqiy Avstraliya tog'lari.
Morfoskulpturalar asosan tashqi (ekzogen) kuchlar ta’sirida vujudga keladi. Ularga daryo vodiylari, allyuvial tekisliklar, muz relyef shakllari, shamol ta’sirida hosil boMgan relyef shakllari. suv eroziyasi natijasida hosil bolgan relyef shakllari kiradi. Masalan. jarlar. qirg'oqlar, barxanlar, daryo vodiylari
3

№	Relyefning kelib chiqish turlari	Qaysi relyef turlari vujudga kelgan
1	Geotektura – Yerning tortishish kuchlari ta’sirlarida vujudga keladi.	materiklar
2	Morfostruktura – Yerning ham ichki, ham tashqi kuchlari ta’sirida vujudga keladi.	Tog’lar. tekisliklar
3	Marfoskul’ptura – Yerning faqat tashqi kuchlari ta’sirida vujudga keladi.	Eroziya muz relief shakllari Jarlar barxanlar.

4Relyef xosil qiluvchi omillarga qanday omillar kiradi?endogen va ekzogen kuchlar
Yer yuzasi relyefining vujudga kelishida unga ta'sir etuvchi endogen va ekzogen jarayonlarning ahamiyati katta. Yerning ichki qismida sodir bo'ladigan jarayonlar. ya’ni o'ta qizigan, plastik holdagi modda - magmaning kuchli bosim va energiya ta’sirida yuqoriga ko'tarilishi natijasida vujudga keladigan tektonik harakatlar bilan bog'liq bo'lgan tog' hosil boMishi, vulqonlarning otilishi, zilzila kabilar yerning ichki dinam ik jarayon i yoki endogen kuchlar deb yuritiladi.Atmosfera. gidrosfera va biosfera unsurlarining o'zaro aloqasi ta’sirida yer yuzasi relyefining shakllanishiga ta’sir etuvchi tashqi kuchlarni bir nom bilan Yerning tashqi dinam ik jarayon i yoki ekzogen kuclilar deb yuritiladi.
5 Relyefning eng muhim shakllari jadvalini to’ldiring va ularni kartadan o’rganing.

Relyef shakllari	Qisqacha ta’rif		Misol /nomi, balandligi, joylashgan o’rni/.
1	Botiq	Dengiz sathidan past joylar	O’lik dengizi – -403m, Osiyo. Turfon - -154 m , Osiyo
2 3 4	Tekislik Adir Tog’	Dengiz sathidan 200-400 balandliklardagi joylar O’rta Osiyo tog’lari etagidagi cho’l va chalacho’l joylar Dengiz sathidan 500 metr balandlikdan baland tepaliklar	Amazonka tekisligi maydoni 7 mln km kv Janubiy Amerikada. - Denali 6194 m Sh.Amerika

6.Quruqlikning eng baland tog’ tepalari jadvalini to’ldiring va ularni kartadan o’rganing .

Tog’lar	Balandligi
Jomolungma	8848 m
Chogori	8611m
Kilimanjaro	5895m
Alp	4807m
Akongaua	6960m
Elsuert	5140m
Denali	6194m