Yer relefi va uni plan va kartalarda tasvirlash

Yer relefi va uni plan va kartalarda tasvirlash

1. 
   Relefni tasvirlash usullari.
   
2. 
   Relefni gorizontallar bilan tasvirlash.
   
3. 
   Topografik plan va kartalar shartli belgilari.
   
4. 
   Topografik kartada bajariladigan mashqlar.
   

Relef va uning asosiy shakllari − Yer yuzidagi notekisliklar ya’ni balandlik, pastlik, tog’lik va pasttekisliklar yig’indisiga relef deyiladi.
Har qanday qurilish ishlarida ( transport, gidrotexnika, qurilish va hk) joy relefini bilish kerak bo’ladi, bu ishlarda topografik xaritalardan keng foydalaniladi. Relef shakllari katta− kichikligiga ko’ra: Makrorelef, mezorelef va mikrorelefga bo’linadi. 1. Makrorelef − yer yuzasining yirik relef shakllari bo’lib, unga tog’ tizmalari, yirik vodiylar va boshqalar kiradi. 2. Mezorelef − o’rtacha kattalikdagi relef, unga tog’, tepa, kichik vodiy va hokazolar kiradi. 3. Mikrorelef − relefning mayda shakllarini, do’ng, qo’rg’ontepa, jilg’a va boshqalar kiradi. Relef shakllarini xarkteri va dengiz yuzasidan past−balandligiga ko’ra, pasttekislik, tekislik, qir, yassi tog’lik va tog’lik relefga bo’lish mumkin. Relef shakllari tashqi ko’rinishi bo’yicha bo’rtib chiqqan (qavariq) va botiq bo’ladi. Relefning qavariq shakllariga − qo’rg’ontepa, tog’, do’ng va hk. Relefning botiq shakllariga − vodiy, jarlik, soy va hk. kiradi. Relefni balandlik usuli bilan tasvirlash − Balandlik deb, nuqtaning absolyut balandligini ifodalovchi raqamlarga aytilad. Balandlik usulida Biron joyning relefin qog’ozda tasvirlash uchun, masalan, tepaning eng baland nuqtasi, etagi, yon bag’irining bukilgan joyi va boshqa shu kabi nuqtalarning absolyut balandligi aniqlanadi. So’ngra bu nuqtalar qog’ozga tushirilib yoniga ularning balandliklari yozib qo’yiladi. Relef bu usulda tasvirlangan xaritada nuqtalarning balandligini tez va oson aniqlash mumkin, lekin relef bu usulda tasvirlangan xaritada yon bag’irlarning yo’nalishini, qiyaligini va shaklini aniqlash ancha qiyin. SHuning uchun bu usuldan faqat dengiz xaritalarini tuzishda foydalaniladi va dengiz chuqurliklari aniqlanadi. Topografik xaritada bu usuldan gorizontallar usuli bilan birgalikda foydalaniladi.