Yengil sanoat

Nazorat savollari

1. Havodagi zaharli moddalarni nazorat qilish usullarini izohlab bering.

2. Havodagi zaharli moddalarni o‘lchash asboblarini tushuntiring .

3. Havo tarkibidagi changni aniqlash usuli nimalardan iborat?

4. Havo tarkibidagi changni aniqlash asbob va moslamalariga nimalar kiradi?

Tajriba ishi 4

Zararlangan zonalarda nurlanish dozasini o`lchash (DP-5,DP-22,DP-24)

Mashg‘ulotning maqsadi:

Mashg‘ulotni o‘tkazish uchun kerakli uskunalar va jihozlar hamda chizmalar.

I V Mashg‘ulotni bajarish tartibi.

Dozimetrik asboblarning tuzilishi, ishlash tamoyili va vazifalarini uskunalar, jihozlar hamda chizmalar asosida o‘rganish.

V O‘tkazilgan amaliy mashg‘ulotyuzasidan talabalarning hisoboti.

VI Amaliy mashg‘ulotni bajarish bo‘yicha umumiy tushunchalar.

Joylarda radioaktiv moddalarni, radiatsiya darajasini aniqlashda va tashqi muhit ob’ektlarining radioaktiv ifloslanishini o‘lchashda DP-5 turidagi asboblardan foydalaniladi.

Butun ta’sir va yutilgan nurlanish dozasi DP-22V, DP-24,
DP-23A, ID-1, ID-11 dozimetrlar jamlamalari bilan o‘lchanadi.

Indi­vidual dozimetrlar RM lar bilan zararlangan joylarda bo‘lganda olingan individual dozalarni hisobga oladi.

Tashqi muhitda (dalalarda) foydalaniladigan ko‘pgina dozi­metrik asboblarning ishlash tamoyili radioaktiv nurlarning havoda tarqalganda muhitni (gazni) ionlash qobiliyatiga asoslangan.

Ionlash usuli asosida ishlovchi asboblarga, bir xil tamoyilda tuzilgan va qabul qiluvchi, ko‘paytiruvchi, o‘lchovchi qurilmalar va ishlashni ta’minlovchi oziqlanish manbai kiradi.

Qabul qiluvchi qurilma - datchik yoki nurlar detektori - unga ta’sir qiladigan radioaktiv nurlar energiyasini boshqa turdagi elektr, kimyoviy, yorug‘lik energiyasiga aylantirish uchun mo‘ljallangan. Qabul qiluvchi qurilma sifatida dala asboblarida ionlash kamerasi va gazorazryad o‘lchagichlari qo‘llaniladi.

Ionlash kamerasi havo bilan to‘ldirilgan germetik idish bo‘lib, unga korpusdan ajratilgan markaziy elektrod o‘rnatnlgan. Kamera devorlari izolyator materiallardan tayyorlangan bo‘lib, ularning ichki tomoni tok o‘tkazuvchi material bilan qoplangan.

Tashqi manbadan kameraga elektr toki kuchlanishi berilib, bu markaziy elektrod va kamera devorining tok o‘tkazuvchi qavvati o‘rtasida potensiallar ayirmasi hosil qiladi.

Radioaktiv nurlar bo‘lganda, havo elektrodlar o‘rtasida izolyator bo‘lib xizmat qiladi va kamera zanjirida tok bo‘lmaydi.

Radioaktiv nurlar ta’sirida havo kamerasida ionlanish sodir bo‘ladi, kamera zanjirida ionlash toki paydo bo‘ladi.