Yaratilish tarixi, adresati, tarkibiy tuzilishi. Navoiy badiiy ijod haqida. Sharhlashda badiiy san’atlarning o‘rni

«Mahbub ul-qulub» asarida ham Alisher Navoiy turli janrdagi she’riy parchalarni-bayt, ruboiy, qit’a, masnaviylarni nasriy bayon orasida yoki xotimasida keltirgan. Ularda ham o’sha bobdagi mulohazalarning she’riy umumlashmasi kuzatiladi. Masalan, o’ttiz birinchi faslda dehqonlik haqida so’z borar ekan, oxirda shunday qit’a keltirilgan:

Kimki dehqonlig’ ayladi pesha,

Dog’i non bermak o’ldi anga shior.
Bo’yla kimsa uluvvi rif’atdin,
Odam o’lmasa, odamiy xud bor.
(MAT, 14-tom, 38-bet).

Shunday qilib, Alisher Navoiyning turli janrda yozilgan she’rlari uning nasriy asarlaridan o’rin olgan. Bu she’rlarni ham Alisher Navoiy she’riyati haqida so’z yuritganda e’tibordan chetda qoldirmaslik kerak. Chunki ular she’riyatning barcha qonun-qoidalari talablari asosida yozilganlari bilan birga muhim tarixiy, falsafiy, axloqiy ahamiyatga molik mavzulardan bahs yuritadilar.

Alisher Navoiyning she’riy tarzda yozilgan boshqa asarlari ham bor. Ana shunday asarlardan «Arba’in hadis», «Nazm ul-javohir», «Siroj ul-muslimin»larni misol sifatida eslatish joizdir. Islomiy manbalar asosida yozilgan bu asarlar kam o’rganilgan va, hattoki, «Siroj ul-muslimin» faqat Respublikamiz istiqlolga erishgach nashr yuzini ko’rgan asardir. Shuning uchun bu asarlar haqida muxtasar ma’lumot berish maqsadga muvofiqdir. Chunki ular inson ma’naviyatini shakllantirishda muhim ahamiyatga egadirlar.