Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси устувор йўналишлари сонини

кадрларга бўлган эҳтиёжни аниқлаш 
ва қоплашга қаратилган бошқарувчиларни фаолиятини бир кўринишидир” 
 
Кадрлар маркетинги 
 
238.“Меҳнат бозори”га берилган тўғри таърифни топинг.

---

Меҳнат бозори — иш кучи олдисотди қилинадиган бозор. Меҳнат бозорининг 
иштирокчилари ишга ёлловчилар, ишга ёлланувчилар ва улар ўртасидаги турли 
воситачилар ҳисобланади. Турли воситачи фирмалар, ташкилотлар ва агентликлар 
Меҳнат бозорининг инфратузилмасини ташкил этади. Иш кучи махсус товар 
сифатида унинг соҳиби томонидан бозорга таклиф этилади. Ишга ёлловчилар 
Меҳнат бозорига талаб билан чиқади. Иш кучининг олдисотдиси бевосита ҳаридор 
билан сотувчи ўртасида тўғридан тўғри ёки воситачилар иштирокида юз бериши 
мумкин. Бу ишни меҳнат биржаси ёки иш топиб берувчи фирмалар бажаради. Иш 
кучининг олдисотдиси меҳнат битими шаклида расмийлаштирилади. 
239.Инсон ресурсларини бошқариш тизими босқичларини сананг.
1.Ходимлар билан таъминлаш. 
2.Ходимларни ўқитиш ва ривожлантириш. 
3.Мотивацияни бошқариш. 
4.Техник хизматлар. 
240.Инсон ресурсларини бошқариш тизимининг қайси босқичида барча лавозимлар 
бўйича потенциал номзодлар резервини ташкил этилади?
2.Ходимларни ўқитиш ва ривожлантириш. 
241.Инсон ресурсларини бошқаришнинг тизимидаги илк босқич қандай 
номланади?
1.Ходимлар билан таъминлаш. 
242.Ёлланган ишчиларни ташкилот ва унинг бўлинмалари билан таништириш, 
ишчида ундан нима кутилаётганлиги ҳақида тушунча ҳосил қилиш ва қандай 
меҳнат яхши баҳоланишини тушунтириш инсон ресурсларини бошқаришнинг 
қайси босқичида амалга оширилади? 
3.Мотивацияни бошқариш. 
242.Ишни самарали бажариш учун керакли меҳнат кўникмаларини ўргатиш учун 
дастурлар ишлаб чиқиш инсон ресурсларини бошқаришннг қайси босқичида юз 
беради?
4.Техник хизматлар. 
243.Меҳнат фаолиятини баҳолаш нимадан ташкил топади? 
244.Персонални таснифлашда нимага асосланади?
245.“Персонал” деганда кимлар назарда тутилади?
Персонал – ташкилотнинг ёлланиш асосида ишловчи ходимлари бўлиб, улар 
мазкур ташкилот доирасида ёлланма ходим бўлиши давридан қатъи назар иш 
берувчи билан меҳнатга доир ўзаро муносабатларга эга. 
246.Персонални баҳолаш услубларини кўрсатинг. 
Якка тартибда баҳолаш усуллари ўз моҳиятига кўра шкалалашни ўзида 68 намоён 
этади, бунда баҳоловчиларга баҳоланаётган кўрсаткичларнинг баллардаги 
қийматлари кўрсатилган белгиланган шкала таклиф этилади. Булар қуйидаги 
кўрсаткичлар бўлиши мумкин: 1) ишга бўлган муносабат; 2) иш вақтидан ташқари 

---

вақтда ишлашга бўлган муносабат; 3) инновацияларга бўлган муносабат; 4) 
қарорлар қабул қилиш қобилияти; 5) масъулиятга интилиш; 6) ҳамкорлик қилиш 
қобилияти. Баҳолаш объекти бўлган кўрсаткичлар тенг ёки нотенг бўлиши мумкин. 
Иккинчи ҳолатда кўрсаткичларнинг ҳар бири муайян ҳажмга эга бўлади (масалан, 
беш баллик шкала бўйича). 
247.Меритократия тамойиллари нима? 
( лит. «лойиқнинг кучи», лотинча меритус «лойиқ» + бошқа юнонча Крáс «куч, 
ҳукмронлик») бошқарув тамойили бўлиб, унга кўра, ижтимоий келиб чиқишидан 
қатъи назар, етакчилик лавозимларини энг қобилиятли кишилар эгаллаши керак. ва 
молиявий фаровонлик. У асосан икки маънода қўлланилади. Ушбу атаманинг 
биринчи маъноси раҳбарлар махсус ўқитилган истеъдодлар орасидан 
тайинланадиган тизимга мос келади (бундай тизим асосан аристократияга ҳам , 
демократияга ҳам қарама-қаршидир).). Иккинчи маъно, кенг тарқалган бўлиб, 
объектив иқтидорли ва меҳнатсевар одамлар учун келажакда эркин рақобат 
шароитида юқори ижтимоий мавқени эгаллаш имкониятига эга бўлишлари учун 
бошланғич шароитларни яратишни ўз ичига олади . 
248.Қабул қандай жараён?
249.Белгиланган иш учун мурожат қилган шахсларнинг ташкилотнинг 
мақсадларига эришишда ёрдам берадиган билим, кўникма, қобилият ёки бошқа 
хусусиятларга эга эканликларини аниқлаш қандай жараён?
250.Танлов жараёнининг бевосита давоми ва ходимларни бошқариш соҳасидаги 
жуда муҳим функция нима ҳисобланади?
251.Ташкилотга янги ходимни мослаштиришнинг асосий мақсади нимадан иборат?
252.Мослашиш жараёнида ходим қандай босқичдан ўтмайди? 
253.Ишлаб чиқаришда, жамиятда ёки шахсий ҳаётда мавжуд бўладиган карама-
қарши мақсадлар, иштиёқлар, фикрлар ва мулоҳазаларнинг тўқнашувига нима 
дейилади?
254.Компаниянинг энг яхши ва ҳурматга сазовор ишчиларига берилган қўшимча 
рағбатлантириш нима деб номланади?
255.Қайси орган коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши курашиш соҳасидаги 
давлат сиёсатини шакллантиради ва амалга оширади? 
256.Давлат хизматчилари қайси фаолият билан шуғулланиши лозим? 
257.Раҳбар кадрларни қайси белгилари бўйича танлаш ва жой-жойига қўйиш 
ҳолатларига йўл қўймаслиги керак? 
258.Коррупцияга қарши курашиш бўйича фаолиятни амалга оширувчи ва унда 
иштирок этувчи органлар ҳамда ташкилотларнинг фаолиятини мувофиқлаштириш 
учун Коррупцияга қарши курашиш бўйича қандай тузилма ташкил этилган: 
259.Коррупцияга қарши курашиш соҳасидаги давлат сиёсатининг асосий 
йўналишлари қисқа қилиб, тўғри кўрсатилган қаторни кўрсатинг? 
260.Ким фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларига, Ўзбекистон 
Республикасининг Конституцияси ва қонунларига риоя этилишининг кафили 
ҳисобланади?
261.Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳаларининг коррупцияга қарши 
экспертизаси қайси органлар томонидан ўтказилади? 
262.Қуйидагилардан қайси бири коррупцияга қарши курашиш тўғрисидаги қонун 
ҳужжатларининг ижро этилиши устидан жамоатчилик назоратини амалга 
оширади?
263.Ташкилотларининг коррупцияга қарши курашиш бўйича сиёсати мазмуни ким 
томонидан шакллантирилади?

---

264.Қонун нормаларида маълум бир сиёсий гуруҳ манфаатларига хизмат қиладиган 
қоидаларни киритишга интилиш ҳаракати нима дейилади? 
265.Мотивацияни самарали усулига... 
266.Мотивация тушунчасига изоҳ беринг. 
(психологияда) — инсон фаолиятида муайян мақсадни бажаришга сабаб бўлувчи 
омил, бирор шахсни ҳаракатга ва фаолиятга ундовчи, эҳтиёжнинг юксак шакли 
сифатида пайдо бўлувчи ички туртки ҳисобланади. 
267.Мотивацияга таъсир қилувчи омиллар: 
268.Мотивация нима учун керак, деб ҳисоблайсиз? 
инсонни илҳомлантириш учун, яъни бирор бир мақсадга эришишига туртки бериш 
учун. 
269.Ҳар қандай шахсдаги мавжуд эҳтиёжларни қандай гуруҳларга бўлиш мумкин? 
270.Мотивацияни юқори қониқтириш манбаларига нималар киради? 
271.Қониқмаслик манбаларига нималар киради? 
272.Мотивацияни инсон билан боғлиқлик даражаси тушунтириб берувчи 
психологик сабабларга нималар киради? 
273.Ходимни доимий равишда танқид қилиш нимага олиб келади? 
274.Кадрлар шакллантириш технологияси – бу 
275.Назорат – бу, 
276.Корпоратив тадбирлар қандай турларини биласиз? 
277.Персонал бошқаруви жараёнининг қандай энг самарали мезонларини биласиз? 
алохида ходим ва умуман корхона манфаатларини таъминлаш мақсадида 
инсон салохиятидан самарали фойдаланишга қаратилган ташкилий, ижтимоий-
иқтисодий, психологик, ахлоқий ва хуқуқий муносабатлар тизимидир. 
Персонални бошқаришнинг асосий функцияларини ўзида акс эттирувчи тўрт 
таркибий қисм мавжуддир: 
1. Персонални танлаш. 
2. Персонални ривожлантириш. 
3. Персонални бахолаш. 
4. Персонални рағбатлантириш. 
278.Инсон ресурсларини бошқариш (HRM) – бу: 
Инсон ресурсларини бошқариш (Human Resources Management - HRM, ёки 
оддийгина HR) ташкилотнинг шу ерда ишлайдиган одамларни ёллаш, бошқариш ва 
қўллаб-қувватлашга қаратилган ички сиёсати ёки ички комплекс функцияси 
ҳисобланиб, инсон фаолиятига таъсир қилувчи барча жараёнлар ва дастурлар HR 
нинг бир қисмидир. 
279.Инсон ресурсларини бошқариш ролининг йўналишини қандай усуллар орқали 
ўзгартириш мумкин?
Инсон ресурсларини бошқариш функциялари қуйидагиларни назарда тутади: 
Инсон ресурслари учун асосий масъулиятни ўз зиммасига олган шахс. 
Ходимларга бўлган талабларни аниқлаш. 

---

Муаммони таҳлил қилиш: мустақил пудратчилар хизматларидан фойдаланишга 
арзийдими ёки ўз ишчиларини ёллаши керакми? 
Ходимларни танлаш ва тайёрлаш. 
Ташкилот учун рақобатдош устунликни таъминловчи энг яхши ходимлар. 
Шахсий бренд ва ташкилот брендининг ташувчи энг яхши ходимлар. 
Ходимларга нафақа тўлаш бўйича мослаштирилган фаолият. 
Барча ходимларни меъёрлар ва кадрлар сиёсатига ўргатиш. 
Ташкилотда HRM сиёсатини яратиш ва юритиш. 
280.Кадрлар сиёсатининг асосий вазифалари қандай тизимларни яратиш мумкин, 
деб ҳисоблайсиз? 
Кадрлар таъминотига потенциал ходимларни интервью, иловалар, тармоқлар ва 
бошқалар орқали ишга танлаш ва ёллашни ўз ичига олади. 
Ўргатиш ва ривожлантириш малакали ходимларни узлуксиз ривожлантириш 
жараёнидаги навбатдаги қадамдир. Мотивация ходимларнинг юқори маҳсулдорлигини 
таъминлаш калити ҳисобланади. Бу функция ишчиларга берилган имтиёзлар, фаолиятни 
баҳолаш ва мукофотларни ўз ичига олиши мумкин. Охирги функция - хизмат кўрсатиш - 
уларнинг садоқатини ва ташкилотга содиқлигини сақлашни ўз ичига олади. 
HRM инсон ресурслари бўйича мутахассисларга янги ходимларни самарали тарзда 
ўқитиш имконини беради. Технология сифатида пайдо бўлган HRM энди илмий соҳа 
бўлиб, онтологик тавсифлардан фойдаланишни талаб қилади. 
Инсон ресурслари бу - ташкилотда ишлайдиган малакали мутахассислардир. Инсон 
ресурсларини бошқариш аслида ходимларни бошқариш бўлиб, корхонанинг активлари 
бўлган ишчиларга эътибор беради. Шу муносабат билан бундай ходимлар баъзан инсон 
капитали деб аталади. 
Таҳлиллар шуни кўрсатадики, умумий ва хусусий инсон салоҳиятини шакллантириш 
механизмлари етарли даражада ишлаб чиқилса, инсон капитали ва ресурслари даражаси 
ўсса, ташкилотнинг рақобатбардошлиги ортади. 
281.Меритократия, бу: 
Меритократия бу — кадрлар бошқарувидаги ягона тамойил 
Ҳозирда дунёнинг ривожланган давлатларида бошқарув тизимига кадрларни тайинлашда 
меритократия принципи йўлга қўйилган, йиллар давомида ушбу принцип ўзини ижобий 
томонларини кўрсатган ҳолда давлат сиёсатида ўз самарасини бермоқда. Мисол тариқасида 
Қозоғистон Республикасининг ушбу принцип талаблари асосида фаолияти таҳлил қилинганда, 
давлат хизматчисини лавозимга тайинлашда очиқ танлов асосида ходимларни танлаб олиш 
бўйича эълон беради. Ушбу лавозимга давлат органлари ходимлари орасидан муносиб 
номзодлар мавжуд бўлмаган тақдирда, халқ орасидан муносиб номзодлар ушбу ваканцияни 
тўлдириш учун рўйхат шакллантирилади. Давлат хизматчиларида ушбу лавозимга юқори 
меҳнат тажрибасига эга бўлган, меҳнатсевар, танланган касбига садоқатли, ватанпарвар ва 
давлат хизматчиси сифатида ҳамда халқ вакили сифатида ўз фидойилигини намоён этадиган 
номзодлар ҳисобига шакллантирилади. Бу шу билан боғлиқки, давлат хизматчиси юқори 
жавобгарлик асосида давлат дастурини амалга ошириши чунончи, ушбу дастур халқнинг 
ҳаётини яхши томонга ўзгартиришга йўналтирилган бўлиши шарт. 
Меритократия тамойили кадрлар бошқарувида ягона тамоил эканлигини АҚШ мисолида 
кўрадиган бўлсак, айнан меритократия приципи асосида “Агар сиз бу ерга аниқ бир мақсад 
билан келган бўлсангиз, қайси оиладан, мамлакатдан эканлигингиз ва қанча пулингиз борлиги 

---

муҳим эмас. Агар Сиз бошланғичга мувоффақиятга эриша олсангиз, унда Сиз кейинчалик ҳам 
катта муваффақиятларга эришишингиз кафолатланган”. 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 3 октябрда қабул қилинган “Ўзбекистон 
Республикасида кадрлар сиёсати ва давлат фуқаролик хизмати тизимини тубдан 
такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармони ҳамда “Ўзбекистон Республикаси 
Президенти ҳузуридаги Давлат хизматини ривожлантириш агентлиги фаолиятини ташкил 
этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорида меритократия тамойили асосида давлат 
фуқаролик хизматига киришда барча фуқароларнинг тенг имкониятлардан фойдаланиши 
ҳамда номзодлар саралаб олишнинг шаффоф механизмларини шакллантириш, малакали ва 
юқори малакали мутахассисларни кенг жалб этиш бўйича тизимли ишларни ташкил этиш, 
қолаверса энг истиқболли кадрларни давлат фуқаролик хизматига очиқ мустақил танлов 
асосида қабул қилишни ташкиллаштириш белгилаб берилган. 
Ўтган давр мобайнида Агентликнинг вилоят филиали томонидан 23 та вакант лавозим бўйича 
танловлар ташкил этилган бўлиб, ушбу танловларда иштирок этиш истагини билдирган 300 га 
яқин номзодлар орасидан муносиблари танлаб олинди. 
Албатта бу каби ҳаракатларнинг барчаси юртимиз аҳолисининг давлат идоралари ва давлат 
хизматчисига бўлган ишончини мустаҳкамлаш, давлат фуқаролик хизматидаги бўш 
лавозимларга очиқлик ва ошкоралик тамойилларига асосланган ҳолда чиндан ҳам илмли, 
маърифатли ва тажрибали кадрларнинг келишини таъминлаш мақсадида амалга 
оширилмоқда. Чунки илм ва маърифатли, юксак тажриба ва салоҳиятга эга кадрлар 
давлатимизнинг барқарор ривожи учун чинакам камарбаста бўла олади. 
282.Ходимни тўғри йўлантириш дастурини тўғри бошқариш орқали қанақа 
қуйидаги натижага эришиш мумкин?
283.Кадрларни режалаштиришнинг қандай йўналишларини биласиз? 
284.Тараққиёт стратегиясидаги вазифаларга кўра, инфляция даражасини 2022 
йилда неча фоизгача пасайтириш чоралари кўрилиши белгиланган? 
9