Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги 
173 
Mohir pedagoglar muammoli mavzularni o`quvchlarga yetkazishda ma`ruza, 
seminar,‖munozara,‖konferentsiya,‖o’quv‖sayohati,‖o’quvchi-maslahatchilar yordamida 
mustaqil dars, musobaqa kabi dars turlaridan foydalanishga alohida e`tibor beradilar.
O’qituvchining mohirligi yuqorida qayd qilingan noan`anaviy dars turlarini 
o’tish‖
texnikasini‖
egallashida‖
namoyon‖
bo’ladi. 
O`quvchilar 
tafakkurini 
rivojlantirishda’’ ma`ruza’’ darslarining ahamiyati kattadir.
Ma`ruzani‖ boshlashdan‖ oldin,‖ bu‖ materialni‖ o’rganishdan‖ ko’zlangan‖ aniq‖
maqsadni ta’kidlash‖ muhim.‖ So’ngra‖ bilimlarni‖ egallash,‖ g’oyani‖ isbotlash,‖ oqilona‖
harakat‖ usullarini‖ tanlash‖ ‖ zarur.‖ Shundan‖ so’nggina,‖ mavzuni‖ mohiyatini‖ ochib‖
beriladi.‖ O’z‖ ishiga‖ ijodiy‖ yondoshadigan‖ o’qituvchilar‖ ma`ruza‖ davomida‖ dialog, 
savol-javob,‖qaytarish,‖ziddiyatli‖vaziyatlar,‖o’xshatishlar‖va‖boshqa‖faoliyat‖turlaridan‖
unumli foydalanadilar
Ilg’or‖o’qituvchilar‖ish‖tajribasida‖’’munozara’’‖darslar‖ham‖muhim‖o’rin‖egallab‖
kelmoqda.‖ Munozara‖ darslarini‖ o’tish‖ o’qituvchilardan‖ juda katta mohirlikni talab 
etadi.‖ Bunda‖ eng‖ avvalo,‖ o’quvchilar‖ fikrlarini‖ taqqoslash‖ va‖ ularning‖ fikrlaridagi‖
qarama-qarshiliklarni aniqlash muhimdir. Lekin, darsning bu turini har doim ham 
o’tilavermaydi.‖Chunki,‖hamma‖mavzular‖munozarabop‖emas.
Darsning noan`anaviy shakllaridan biri ’’musobaqa’’ darsidir. Bunda sinf 
o’quvchilari‖3-4‖tadan‖guruhlarga‖bo’linib,‖mavzuni‖mustaqil‖o’zlashtirib,‖darsni‖o’zlari‖
bayon‖ qiladilar.‖ Darsning‖ bu‖ turi‖ musobaqa‖ shaklida‖ o’tkazilganligi‖ uchun‖ har‖ bir‖
o’quvchi‖ unga‖ sidqidildan,‖ astoydil‖ tayyorgarlik‖ ko’rishga‖ intiladi.‖ Baholashda‖ ham,‖
guruhdagi barcha bolalar ishtirok etadilar. Bunday darsning mazmuni, metodik 
ta`minoti,‖ materialni‖ tushuntirishni‖ o’ziga‖ xosligiga‖ alohida‖ e`tibor‖ beriladi.‖
O’quvchilarni‖ guruhlarga‖ bo’linib ishlashlari esa, ularni jamoada hamkorlik bilan 
ishlashga,‖o’zaro‖yordam‖berishga‖o’rgatadi.
Tarix‖darslarida‖‚klaster‛‖ya’ni‖axborotni‖yoyish‖usulining‖asosiy‖jihati‖shundaki,‖
o’rganilayotgan‖ mavzu‖ faoliyatini‖ takomillashtirishga,‖ ularning‖ fikr‖ mulohazalarini 
shakllantirishga,‖ shu‖ bilan‖ birga‖ ma’lumotlarning‖ turlicha‖ namoyon‖ bo’lishi‖ va‖ dars‖
so’ngida‖umumiy‖xulosaga‖kelishiga‖zamin‖‖yaratadi.
O’quvchining‖ qobiliyati va layoqatini aniqlashda ‚essey‛‖ yozishni‖ o’rgatish‖
orqali‖bolaning‖so’z‖boyligi‖oshrib‖boriladi.
‚Nima‖ uchun‛‖ sxemasi‖ –bu muammoning dastlabki sabablarini aniqlash 
bo’yicha‖ fikrlar‖ zanjiri‖ bo’lib,‖ u‖ tizimli,‖ ijodiy,‖ taxliliy‖ fikrlashini‖ rivojlantiradi‖ va‖
faollashtiradi.
‚‖ Baliq‖ skleti‛‖ chizmasi‖ – bir qator muammolarni tasvirlash va uni yechish 
imkonini‖ beradi‖ va‖ tizimli‖ fikrlash,‖ tuzilmaga‖ keltirish,‖ ‖ taxlil‖ qilish‖ ‖ ko’nikmalarini‖‖
rivojlantiradi. Quyidan yuqoriga bosqichma-bosqich‖ boysundiruvchi‖ ‚‖ Qanday‖
diagrammasi‛‖ – muammo‖ to’g’risida‖ umumiy‖ tasavvurlarni‖ olish‖ imkonini‖ beruvchi‖
mantiqiy savollar zanjiridir. U tizimli fikrlash, tuzilmaga keltirish, taxlil qilish 
ko’nikmalarini‖shakllantiradi.
Bunyodkor‖ va‖ ilg’or‖ o’qituvchilarning‖ tajribasiz‖ o’qituvchilardan‖ tubdan‖ farq‖
qiluvchi‖ tomonlari‖ quyidagilardan‖ iborat:‖ tajribasi‖ kam‖ bo’lgan‖ o’qituvchilar darsda 
o’quvchilarga‖ asosan‖ bilimlarni‖ tayyor‖ holda‖ beradilar.‖ Bunday‖ o’qituvchilar‖ darsda‖
ko’proq‖o’quv‖materialini‖o’qituvchi‖tushuntirishdan‖yoki‖darslikdan‖o’quvchilarni‖yod‖

---