|
Keng va tor ma'noda biometrika.
Shunday qilib, biometrik identifikatsiyalash texnologiyalari jadal rivojlanayotgan ilmiy-texnik yoʻnalish boʻlib, uning natijalari xavfsizlik va kirishni nazorat qilish tizimlari, pasport va viza nazorati tizimlari, jinoyatlarning oldini olish va identifikatsiya qilish tizimlari, kirishni nazorat qilish tizimlari, buxgalteriya tizimlari va tashrif buyuruvchilar statistikasini yig'ish, masofaviy foydalanuvchilar va Internet foydalanuvchilarini aniqlash tizimi, kredit kartalarini tekshirish, sud-tibbiy ekspertiza, korxonalarga tashriflar vaqtini nazorat qilish va boshqalar.
Ta'riflangan biometrik autentifikatsiya texnologiyalaridan tashqari, "keng ma'noda biometrika" sohasi inson tanasining turli biologik xususiyatlarini, imo-ishoralarini, harakatlari va boshqalarni tanlash va o'lchash bilan bog'liq bo'lgan bir qator ilovalarni ham o'z ichiga oladi. shaxsiy identifikatsiya, lekin sportda, tibbiy, telekommunikatsiya, ko'ngilochar va boshqa maqsadlarda foydalanish uchun.
***********
Biometrik texnologiyalar ostida yuzni aniqlash, ovoz, imzo, koʼzning irsini, barmoq izini, bilak geometriyasini va boshqa xususiyatlarni (masalan, DNK yoki individual bosib chiqarish ritmini) anglatadi.
2018 yil yakunlari boʼyicha global miqyosda biometrik texnologiyalar savdosi $17,28 milliardni tashkil yetdi. Bunday maʼlumotlar ResearchAndMarkets tahlilchilari tomonidan 2017 yil bilan taqqoslanmagan holda taqdim etilgan. Shu bilan birga, mutaxassislar global uskunalar bozori (oʼquvchilar, nazoratchilar, skanerlar, kameralar va boshqalar) va biometrik dasturlarning global bozori oʼsib borayotganini va kelajakda ham shunday boʼlib qolishini aytishgan. Bunday mahsulotlarning narxi har yili taxminan 18 foizga oʼsishi va 2027 yilga kelib 17,28 milliard dollarga yetishi kutilmoqda.
Tadqiqotchilar kuyidagi kompaniyalarni biometrik yechimlarning eng yirik ishlab chiqaruvchilari deb nomlashadi va ularni alifbo tartibida roʼyxatlashadi:
• ASSA Abloy; Aware;
• Bio-Key International;
• Cognitec Systems;
• Daon
• Facebanx;
• Fujitsu;
• Fulcrum Biometrics;
• NEC;
• Precise Biometrics;
• Safran;
• Secunet Security Networks;
• Securiport;
• Stanley Black & Decker;
• Thales.
ResearchAndMarkets taʼkidlashicha, biometrik bozor oʼsishiga bir necha omillar, jumladan terrorchilik xujumlari va kuzatuv tizimlariga boʼlgan talab taqdidlari mavjud. Bozor rivojlanishiga toʼsqinlik qiladigan toʼsiqlarga kelsak, tahlilchilar ular orasida biometrik texnologiyalarni joriy etishning yuqori xarajati deb hisoblashadi. 2018 yilda biometrik autentifikatsiyaning eng mashhur turi ovozni aniqlash edi. Bunday tizimlarga boʼlgan talab isteʼmolchilar xavfsiz identifikatsiya qilish mexanizmiga intilgani sababli tez oʼsdi. Biometriya sohasidagi texnologik yutuqlar va moliya sektorida ovozni tanitishning tobora ommalashib borishi ushbu segmentni koʼtarishga olib keladi.
2018-yilda biometrik texnologiyalardan foydalanishning yangi shakllarini izlash davom etgan: ularni anʼanaviy davlat xavfsizligi tizimlarida tijorat va foydalanuvchi qoʼllanmasiga oʼtkazish tendentsiyasi kuzatilgan. Mutaxassislar biometrik texnologiyalar bozorining quyidagi asosiy segmentlarini dastur sohalari boʼyicha aniqlaydilar:
•Davlat sektori: biometrik maʼlumotlarni oʼz ichiga olgan yelektron hujjatlar (e-passports, e-ID, yelektron haydovchilik guvohnomalari), milliy biometrik dasturlar, shuningdek, milliy xavfsizlik tizimlari (transport va immigratsiya nazorati uchun ishlatiladigan tizimlar bundan mustasno);
•Sayohat va migratsiya: e-Visas2 , e-Gates3 , ABC-Kiosks4 va boshqalar (transport infratuzilmasi obʼektlarida va immigratsiya nazoratida ishlatiladigan barcha biometrik tizimlar);
•Moliyaviy sektor: moliya, banklar, toʼlov tizimlari va sugʼurta;
•Sogʼliqni saqlash: davlat va xususiy sektor;
•chakana savdo: mijozlar monitoring tizimlari;
•korporativ foydalanish: axborot xavfsizligi (virtual kirishni boshqarish), jismoniy foydalanishni nazorat qilish, katta tashkilotlarda ish vaqtini hisobga olish va boshqalar.
2018 yil oxiriga kelib, dunyoda eng katta biometrik identifikatsiyalash tizimi Hindistonda ishga tushirilgan Aadhaar tizimi edi. Unda 1,19 milliarddan ortiq odam roʼyxatga olingan, bu mamlakat fuqarolarining 18 yoshdan boshlangan boʼlib, 99 foizidan ortigʼini tashkil etadi.
Mintaqalarga kelsak, 2018 yilda biometrik texnologiyalarning eng koʼp sotilishi Shimoliy Amerikada boʼlgan. Buning bir nechta sabablari bor: birinchidan, kompaniyalarda tez raqamlilashtirish jarayoni, ikkinchidan, mintaqada aqlli texnologiyalarning ommaviyligi oshmoqda va uchinchidan, hukumatning biometrikani joriy etish boʼyicha tashabbuslari AQSh va Kanadada faol tarqalmoqda.
AQShda biometrika xavfsizlik tizimlarida faol qoʼllaniladi.
Masalan, mamlakatning huquqni muhofaza qilish bazalarida yuzni aniqlash texnologiyasi yordamida olingan 117 million Amerika fuqarosi haqida biometrik maʼlumotlar mavjud.
Xitoy yuzni aniqlash tizimlari uchun standartlarni joriy etdi.
2020 yil 16 martda Xitoy biometrik maʼlumotlarni toʼplaydigan ilovalar uchun yangilangan standartlarni, shu jumladan yuzni aniqlash tizimlarini joriy etganligi maʼlum boʼldi. Xitoylik tadqiqotchilar va ishlab chiquvchilar 2019 yilda yuz bergan bir nechta janjallardan, jumladan Zao ilovasida deep-fake yaratish uchun maʼlumotlarni yoʼqotishdan soʼng, yuzni aniqlash texnologiyasining imkoniyatlarini sinchkovlik bilan oʼrganishga qaror qildilar. Natijada, Xitoy biometrik maʼlumotlarni yigʼish boʼyicha koʼrsatmalar va muvofiqlik talablarini yangiladi. Dastlab, 2018 yilda kuchga kirgan shaxsiy maʼlumotlar xavfsizligi standartlari Xitoyning Yevropa (GDPR — General Data Protection Regulation) xususiyatlariga boʼlgan javobi edi. 2019 yil 1 oktyabrdan kuchga kiradigan qonunning soʼnggi yangiliklari foydalanuvchilarga biometrik maʼlumotlarni qalqib chiquvchi oyna, maslahat yoki boshqa vositalar orqali yigʼishga faol rozilik berishi kerakligini nazarda tutadi. Xizmat koʼrsatuvchi provayderlar foydalanuvchilarga maʼlumot toʼplashning maqsadi, usuli va miqdori haqida maʼlumot berishlari, shuningdek, oʼrganish uchun boshqa maʼlumotlarni taqdim etishlari kerak. Yangilangan standartlarda kompaniyalarga biometrik maʼlumotlarni identifikatsiyalash imkonini beruvchi maʼlumotlardan alohida saqlash tavsiya etiladi va maʼlumotlarni qayta ishlash boʼyicha bir nechta tushuntirishlar, jumladan, uchinchi tomonlarga kirish huquqi beriladi. Xitoylik dastur ishlab chiqaruvchilar nazoratsiz maʼlumotlarni toʼplash uchun foydalanuvchilar va hukumat tomonidan qattiq tanqid qilindi. 2019 yilning dekabrida Comparitech tomonidan oʼtkazilgan tadqiqotlar boʼyicha, Xitoy deyarli har jihatdan eng yomon biometrik maʼlumotlarni himoya qilganligini koʼrsatdi. 2019 yil noyabrь oyida Xitoyda birinchi marta yuz tanib olish tizimlari bilan bogʼliq daʼvo arizasi berildi, huquq professori Guo Bin (Guo Bing) yovvoyi tabiat bogʼiga tashrif buyuruvchilarni ogohlantirmasdan va roziligisiz amalga oshirganligi uchun sudga bergan.
Manba: Аxborot xizmati
Do'stlaringiz bilan baham: |
