Янги даврда ғазал жанрининг тарақҚиёт тамойиллари

 
13 
belgilab berdilar, Birinchi davr ijodkorlari uchun xos bo‗lgan xususiyat shundan 
iboratki, ular yaratgan poetik shakllar vazn jihatidan garchi aruzda bo‗lsa ham, 
ifoda uslubiga ko‗ra sodda va hayotiy voqelikka ortiqcha darajada moslashgan. 
Sobir Abdullaning ―Paxtakor juvonga‖ deya nomlangan g‗azaliga to‗xtalsak. 
G‗azal mumtoz poetik shaklda yozilsa-da, mazmunan yangi, unda voqelikka 
zamonaviy yondashuv sezilib turadi. G‗azalning mavqe darajasini belgilovchi 
omil: ―...uning konkret muhit bilan, shoir yashagan davr problemalari bilan 
bevosita bog‗liqligi hamda ularda ilg‗or ijtimoiy ruhning muayyan darajada aks 
etganligidadir‖, - deb hisoblaydi yirik adabiyotshunos Y.Ishoqov. Bu fikr 
A.Navoiy g‗azaliyoti munosabati bilan aytilgan va qizig‗i shundaki, ushbu 
xususiyat sho‗ro davri g‗azalchiligida yetakchi, hatto hukmron tamoyilga 
aylangan. Sobir Abdullaning ―Paxtakor juvonga‖ deb nomlangan g‗azalida ham 
ayol uning ijtimoiy faoliyati, kasbi, mehnatiga ko‗ra madh etilgan bo‗lib, bu g‗azal 
ayolga yaxshi ma‘noda o‗qilgan hamd-sanolar emas, balki uning kolxoz 
sharoitidagi ayol mehnatiga oid go‗zal tashbehlardir: 
Kuzda har tup paxtadan yuz shona ko‘zlar ko‘zlaring,
Shona ko‘zlashdan bo‘lak, jono na ko‘zlar ko‘zlaring. 
Adabiyotshunos olim N.Karimov ta‘kidlaganidek, ―oq oltin‖
o‗lkasining poeziyasi an‘anaviy bo‗lib qolgan paxtakorlarga she‘riy xatlar dan 
tashqari davr uchun dolzarb bo‗lgan ―oq oltin‖, ya‘ni paxta mavzusi an‘anaviy 
mumtoz janr -g‗azalda aks etgan. Shoirning o‗ziga xos uslubini belgilashda muhim 
rol o‗ynagan, g‗azal maqta‘sida shoir nomi keltirilmagani holda g‗azal 
xulosalangan: 
Zavqu bahringni ochib, ko‘m-ko‘k bo‘liq, keng paxtazor, 
Xorazmdan boqsa, to Farg‘ona ko‘zlar ko‘zlaring.
Habibiyning "Ona maktubi" nomli g‗azalida Ikkinchi Jahon urushi asnosida 
onaning farzandiga nasihati, o‗giti ifodalangan: 
Yovga qul bo‘lsang, ayo o‘hlim jahonni naylayin, 
Yaxshidir yer ustidan osti, bu jonni naylayin. 
Keyingi baytlarda ushbu fikr rivojlantirilib, ona o‗g‗lini mardlik sari 

---