Yangi avlod darsligi qanday bo'lishi kerak?

YANGI AVLOD DARSLIGI QANDAY BO'LISHI KERAK?
Darslik maktabda asosiy o'qitish vositasi bo'lgan va shunday bo'lib qolmoqda. U shaxs tarbiyasida asosiy o'rinlardan birini egallaydi. Hozirgi kundagi darsliklarimiz yaratuvchi insonni tarbiyalashga qaratilganmi? Axir maktab faqatgina tayyor bilimni berishi emas, uni egallash yo'llarini ko'rsatishi kerak emasmi? So'nggi to'rt yil ichida bu sohada keskin o'zgarishlar yuz berdi. "Yangi avlod" darsligi nima?
"Yangi avlod" darsligi:

• 
  bilimlar tizimi belgilanishi;
  
• 
  o'quv materiali fikrlashni rag'batlantirishi;
  
• 
  faol ijodiy ish uchun ichki motivatsiyani shakllantirishi kerak.
  

O'quv qo'llanmalaridan har qanday holatda ham foydalaniladi, bu kitob yoki jurnal emas. Hozirgi davr bolalari shiddatli fikrlash tezligiga ega. Ular ortiqcha ma'lumotlardan tez zerikadilar. Hozirgi vaqtda axborot oqimining tobora ko'payib borayotgani darslikdagi muhim ma'lumotlarni tez-tez yangilab turishni taqozo qiladi.
"Yangi avlod" darsligi - bu kompetentsiyaga asoslangan ta'lim uchun qo'llanma. U, avvalambor, bola shaxsiga qaratilgan bo'lishi kerak. Darslik oxir-oqibatda o'quvchining bilim olish jarayonida o'zi kashf qilgan va o'zi yaratgan ma'lumotlar majmuasiga aylanishi kerak. Demak, darslikdagi "bo'sh sahifalar" o'quvchi tomonidan o'zining "kashfiyotlari" bilan to'ldirilishi imkonini yaratish kerakdir? Shaxsiy rivojlanish uchun o'quvchi doimiy ravishda tadqiqot faoliyatida qatnashishi maqsadga muvofiq.
Shu munosabat bilan darslikning didaktik tizimini takomillashtirish zarur, u o'qitishning interaktiv usullarini aks ettirishi kerak. Vazifalar turini o'zgartirish kerak: reproduktiv mashqlar tizimidan qisman voz kechish, darslikning mazmuni o'quvchining shaxsiy tajribasini rivojlantiradigan amaliy vazifalar va hayotiy vaziyatlarning yechimi bo'lishi kerak.
Darslikka, albatta, elektron ilova bo'lib, unda nazorat va baholash materiallari bo'lishi kerak. Bunday holda, har bir o'quvchi o'zining qaysi darajasida ekanligini aniqlash, o'zini boshqarish va fan bo'yicha bilimlarini baholash imkoniyatiga ega bo'ladi.
Zamonaviy darslik o'quvchining nafaqat sinfdoshlari, balki u bilan bir mamlakatda yashovchi odamlar bilan ham muloqot qilishiga yo'naltirilgan bo'lishi kerak. Buning uchun internet-resurslardan foydalangan holda topshiriqlar berish kerak.
"Matematika" darsligida biror mavzuni yoritishdan avval, o'quvchilarga muammo qo'yilsa, ular izlana boshlaydi, kreativ fikrlab, turli yechimlarni taklif etadilar. Har bir fikrni muhokama qilib, yechimga keladilar. Buning uchun darslikda yordamchi savollar va vaziyatlar keltirilib, yo'naltirib borilishi kerak. Darslik ham o'z yechimini taklif etadi. O'quvchilarning yechimi buyuk olimlar fikriga mos tushganda, ularning shodligi va g'ururini tasavvur qilib ko'ring!

Darsliklarda qachon mulohaza to'g'ri va qachon noto'g'ri bo'lishiga doir topshiriqlar keltirilsa, o'quvchi tanqidiy fikrlashga o'rganadi.

Xalqaro PISA tadqiqotlaridagi singari muammoga turli rakurslardan qarashga chorlaydigan topshiriqlarni yechish davomida ham o'quvchi chuqur mulohaza yuritadi.



Kvadrat ildiz haqida gap ochishdan avval bosma qog'oz formati haqida ma'lumot

keltirsak.
Qog'oz formati va kvadrat ildiz orasida qanday bog'liqlik bor? O 'quvchilar A4 formatdagi qog'oz tomonlarini o'lchab ko'rishsin, uni ikkiga bo'lib yana tomonlarini o'lchashsin. Xulosa chiqarishsin. Evrika! Har bir formatning









tomonlari nisbati V2 ga teng ekanligini topib, qog'oz formatining kvadrat ildizga bog'liqligini anglaydilar.

Fales teoremasini matn va chizma ko'rinishida berishdan avval, qog'ozni yelpig'ich kabi buklab, hosil bo'lgan kesmalarni o'lchab ko'rsatilsa. Xulosa chiqarilsa.
Endi shu qog'ozning bir tomonini qiya qirqilib, yana o'lchab xulosa chiqarilsa,

o'quvchi shu teoremaga o'zi yetib keladi. Sinfda O'tkir ismli o'quvchi eng birinchi bo'lib kutilgan xulosani chiqardi deylik. Bu endi Fales- O'tkir teoremasi bo'ladi!

Endi bu ddiy dars emas, yangilik yaratish darsi bo'ldi

Ko'phadlar ustida amallarni bajarishni geometrik ma'nosidan boshlasak.


Oldimizda Xalqaro PISA tadqiqotlari sinovi turibdi. O'quvchi va o'qituvchilar bu tadqiqot topshiriqlari formati bilan tanisha boshladilar. Topshiriqlar asosan amaliy ko'nikmalarni baholashga qaratilgan. Matematik savodxonlik yo'nalishida Xitoy va Singapurdan keyin Nazarbayev Intellektual maktablari 3-o'rinni egallab turishibdi (https://www.nis.edu.kz/ru/news) . Bunday natijaga erishishning sabablaridan bittasi- fan darsliklarining ta'limga yondashish usulidir.
Albatta masalalarni turli usullarda yechish mumkin. Yechimlar turini darrov ochib berish o'rniga Nazarbayev Itellektual maktablari darsligida ( NIS 7-sinf o'quvchilari uchun textbooks nis edu kz) tenglamalar sistemasini ikki o'quvchi turli usulda yechayotgani keltirilgan. Tenglamalar sitemasini yechishda tenglamalarning qanday xossalaridan foydalanilgani so'ralgan. Quruq berilgan yechimdan ko'ra bu usul samarali bo'lib, mulohaza yuritishga undaydi.
Kvadrat tenglamani yechish formulasini tayyor bermasdan, uni keltirib chiqarish uchun yo'l-yo'riq ko'rsatilgan ( NIS 8- sinf o'quvchilari uchun textbooks nis edu kz).

Xalqimizning milliy qadriyatlari har bir darsliklarga singdirilsa, alohida bu haqida ta'kidlashning hojati ham qolmaydi.