Ялпи ички маҳсулотни (яим) харажатлар бўйича ҳисоблашни такомиллаштириш

Хулоса ва таклифлар 
1. Уй хўжаликларининг истеъмол товарларини сотиб олишга қилган 
харажатларини ифодалашда корхоналар томонидан тақдим этиладиган истеъмол 
товарларининг чакана савдо ҳажми тўғрисидаги ҳисобот маълумотларидан 
фойдаланади. Ривожланган давлатлар тажрибаси ва халқаро ташкилотларнинг 
тавсияларига кўра, ушбу маълумотларни шакллантиришда уй хўжаликлари 
харажатлари кузатуви асосида шакллантириладиган истеъмол товарларига 
харажатлар тўғрисидаги маълумотлардан фойдаланиш мақсадга мувофиқ. Чунки, 
корхоналар томонидан тақдим этилган ҳисботларда солиқлардан қочиш мақсадида 
чакана савдо айланмаси яшириб кўрсатилади. Шу муносабат билан, истеъмол 
товарларига уй ҳўжаликларининг харажатлари ва истеъмол товарларининг чакана 
савдо айтанмаси ўртасида тафовут келиб чиқади. 
2. Уй хўжаликларининг умумий овқатланишга харажатлари тўғрисидаги 
маълумотларни шакллантиришда умумий овқатланиш корхоналари томонидан 
тақдим этиладиган ҳисобот маълумотларидан фойдаланилади. Юқоридаги 
сабабларга кўра ушбу маълумотларни уй хўжаликларининг умумий овқатланишга 
қилган харажатлари тўғрисидаги кузатув маълумотларидан фойдаланиш мақсадга 
мувофиқ. 
3. Уй хўжаликларининг пуллик хизматларга харажатларини аниқлашда аҳолига 
хизмат кўрсатувчи корхоналар томонидан тақдим этиладиган аҳолига кўрсатилган 
пуллик хизматлар ҳажми тўғрисидаги маълумотлардан фойдаланилади. Бу ҳолатда 
ҳам юқоридаги сабабларга кўра, ушбу маълумотларни уй хўжаликларининг пуллик 

---

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 1, январь-февраль, 2019 йил 
9 
1/2019 
(№
 
00039)
 
www.iqtisodiyot.uz
 
хизматлардан 
фойдаланишга 
қилган 
харажатлари 
тўғрисидаги 
кузатув 
маълумотларидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ. 
4. Уй хўжаликларининг якуний истеъмол харажатларига, чет эл фуқароларининг 
Ўзбекистонда маҳсулот ва хизматлар истеъмоли учун харажатлари ва Ўзбекистон 
фуқароларининг чет элларда маҳсулот ва хизматлар истеъмоли учун харажатлари 
фарқини қўшиш мақсадга мувофиқ. Ушбу маълумотлар тўлов баланси тўғисидаги 
маълумотлар асосида шакллантирилади. Юқорида келтирилган маълумотларнинг 
тўғри, аниқ ва мутаносиблигини таъминлаш учун уй хўжаликларининг харажатлари 
кузатувлари ва истеъмол нархлари индекслари таснифлагичи (ИНИТ) асосида 
шакллантирилиши ҳамда аҳолининг ялпи хатлови натижасида олинган маълумотлар 
талаб қилинади.