Yalpi ichki mahsulot (yaim)

Yalpi ichki mahsulot (YAIM)
Mamlakat iqtisodiyotining natijalari turli xil ko'rsatkichlar yordamida o'lchanadi. Yalpi ichki mahsulot (YAIM) — mamlakat hududida bir yil mobaynida ishlab chiqarilgan, tugal ko'rinishdagi tovar va xizmatlarning bozor narxlaridagi umumiy qiymatidir. YAIM hisoblanayotganda ishlab chiqarishning oraliq bosqichida yaratilgan xom ashyo, ehtiyot qismlar, urugMik, yonitg'i, energiya. materiallar, transport xizmati, ulgurji savdo xizmati, tijorat va boshqa oraliq mahsulotlar va xizmatlar hisobga olinmaydi. YAIM ga tugal ko'rinishdagi iste'molga tayyor tovarlar qiymatigina qo'shiladi.
Masalan, traktorg'ildiragi YAIM ga kiritilmaydi, chunki u tugal mahsulot emas. Bu tovar yana traktor ishlab chiqarish jarayonida ishlatilib, traktor tarkibiy qismiga aylanadi. Traktor esa YAIM ga kiritiladi, chunki u tugal mahsulot hisoblanadi. Agar g'ildirak YAIM ga kiritilganda edi, uning qiymati ikki marotaba: birinchi safar g'ildirak sifatida, ikkinchi safar esa traktorning qismi sifatida YAf M ga kiritilgan bo'lib qolar edi. Shu bois, YAIM hisoblanayotganda faqat tugal ko'rinishdagi tovarlar inobatga olinadi. YAIM mamlakat hududida joylashgan, qaysi davlatga tegishli bo'lishidan qat'i nazar barcha korxona, firma va aholi tomonidan yaratilgan mahsulotning bozor narxlaridagi qiymatidir.
Yalpi miitiy mahsulot (YAMM)

Yalpi milliy mahsulot (YAMM) — yil davomida mamlakat fuqarolari tomonidan (yeryuzining qayerida bo'lishidan qat'i nazar) yaratilgan jami lovar va xizmatlarning bozor narxlaridagi umumiy qiymatidir. YAMMni boshqacha yalpi milliy daromad (YAMD) deb ham atashadi. Agar YAIMdan mazkur mamlakat hududida chet ellik fuqarolar va firmalar tomonidan yaratilgan tovarlar qiymatini ayirib, bu mamlakat fuqarolari va firmalari tomonidan boshqa davlatlar hududida yaratilgan tovarlar qiymatini qo'shsak, mazkur mamlakatning yalpi milliy mahsuloti (YAMM) miqdori hosil bo'ladi.

Sof ichki mahsulot (SIM)

Sof ichki mahsulot (SIM) - YAIMdan amortizatsiya ajratmasining ayrilganiga teng. Ma'Iumki, ishlab chiqarish jarayonida asbob-uskuna, bino kabi asosiy vositalar eskirib, ular narxining bir qismi shu vositalar ishtirokida tayyorlangan tovarlar narxiga o'tadi. Buni amortizatsiya deb atagan edik, Yalpi milliy mahsulot (YAMM)
yil mobaynida mamlakat fuqarolari tomonidan (yer yuzining qayerida bo'lishidan qatiy nazar) yaratilgan jami tugal tovar va xizmatlarning bozor narxlaridagi umunniy qiymati. Sof ichki mahsulot (SIM) —yalpiichki mahsulotdan amor-tizatsiya ajratmasining ayrilganiga teng.Sof milliy mahsulot (SMM) — yalpi milliy mahsulotdan amortizatsiya ajratmasining ayrilganiga teng.Milliy daromad (MD) — mamlakat aholisining bir yillik jami ish haqi, foiz, renta kabi daromadlari va barcha korxonalar foydasining yalpi miqdori.
YAIMdan jami amortizatsiya ajratmasini ayirib tashlasak, sof ichki mahsulot (SIM) miqdori topiladi,Sof miUiy mahsulot (SMM)

Sof milliy mahsulot (SMM) — YAMMdan amortizatsiya qiymatini ayrilganiga teng. sMMni boshqacha sof milliy daromad (SMD) deb ham atashadi. SMM mamlakatda bir yilda yangidan yaratilgan tovar va xizmatlarning bozor narxlaridagi qiymatini ko'rsatadi.

Milliy daromad (MD)Milliy daromad (MD) — mamlakat ahotisining bir yillik jami ish haqi, foiz, renta kabi barcha darpmadlari va korxonalar foydasining yalpi yig'indisidan iborat. U SMMdan barcha egri soliqlami ayirish yoMi biian aniqlanadi.
Aholi ion boshiga to'g'ri keladigan YAIM (YAMM)

Aholi jon boshiga to'g'ri keladigan YAIM (YAMM) - YAIM (YAMM) qiymatini mamlakat aholisi soniga bo'iib topiladi. Bu ko'rsatkich mamlakat aholisining mehnat unumdorligini ham ko'rsatadi.

Indikator O'lchov 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Yalpi ichki mahsulot (YIM): aholi jon boshiga o'tgan yilga nisbatan % hisobida 102,4 102,9 102,7 103 106,2 105,7 106,2 108