|
2.Пул таклифи. Банкмультипликатори Pul taklifi (M) o‘z ichiga bank tizimidan tashqaridagi naqd pullar (С) va zarur bo‘lganda (D) iqtisodiy agentlar bitimlar uchun ishlatishi mumkin bo‘lgan depozitlarni oladi: M = С+D.
M = (1/ rr ) x D Bunda: M- pul taklifi hajmi; rr – majburiy zaxiralash normasi ; D – dastlabki depozit. Keltirilgan formuladan ko‘rinib turibdiki, pul taklifi 1/rr koeffitsentiga bog‘liq bo‘lib, uni bank multiplikatori yoki pul ekspansiyasi multiplikatori, deb ataladi. U ushbu bank zaxiralar normasida ortiqcha zaxiralarning bir pul birligi bilan yaratilishi mumkin bo‘lgan yangi kredit pullarining eng ko‘p miqdorini bildiradi.
3.Кейнснинг макроиқтисодий мувозанат назарияси моҳияти нимадава классиклар назариясидан принципиал фарқларинимада?
Классик мактаб намоёндалари бозорлар ва баҳоларнинг умумий мувозанати назариясини яратдилар. Уларнинг умумий мувозанат концепциясига кўра иқтисодиётда фақатгина тўлиқ бандлилик шароитидаги мувозанат мавжуд бўлиши мумкин. Бундай хулоса Ж.Б.Сэйнинг бозорлар қонунига таянади. Бу қонунга кўра меҳнат тақсимотига асосланган иқтисодиётда ҳар бир субъектнинг ишлаб чиқариши бир вақтнинг ўзида бошқа субъектларнинг ишлаб чиқариш натижаларига талаб ҳисобланади. Охир-оқибат ялпи талаб ялпи таклифга тенг бўлади. Классик иқтисодчилар фикрига кўра АD ≠ AS ҳолати рўй бермайди, умумий харажатлар миқдори етишмай қолган, яъни АD< AS ҳолати рўй берган шароитда ҳам баҳо, иш ҳақи ва фоиз ставкаси каби дастаклар ишга тушади ва натижада харажатлар миқдорининг камайиши ишлаб чиқаришнинг реал ҳажми, бандлик ва реал даромадлар миқдорининг камайишига олиб келмайди.
Макроиқтисодий мувозанатнинг классик модели ишлаб чиқариш ҳажми ресурсларнинг бандлилиги ва ишлаб чиқариш технологияларининг функцияси ҳисобланади, ва эгилувчан баҳолар механизми томонидан потенциал даражада тутиб турилади деган шартларга таянади. Эгилувчан баҳолар механизми ҳисобига бозор иқтисодиёти барча мавжуд ресурсларнинг тўлиқ бандлилгини таъминлаб туради
Билет 16.
1.ЯИМни ҳисоблашнинг кейинги усули даромад (тақсимот) лар усулидир. Ушбу усул бўйича мамлакат ЯИМни ҳисоблаганда - яхлит иқтисодиѐт бўйича моддий бойлик яратиш, хизмат кўрсатиш соҳаларида банд бўлган уй хўжаликлари ва барча иқтисодий бирликлар олган даромадларининг жами ўз аксини топади. БМТ нинг МҲТ методологияси бўйича ЯИМнинг асосий тақсимланган таркибий қисмлари - иш ҳақи ва унинг бошқа турлари, ижтимоий суғуртага ажратмалар, иқтисодий бирликларнинг фойда ва бошқа даромадлари, ишлаб чиқариш ва маҳсулотларга соф солиқ ҳамда амортизация ажрамалари ҳисобланади. Ёлланма ходимларнинг иш ҳақи қуйидаги иккита муҳим унсурдан ташкил топади: 1. Иш ҳақи. 2. Ижтимоий суғуртага ажратмалар. Ходимларнинг иш ҳақи барча кўринишдаги ҳақ ва тўловлар, яъни турли хилдаги қўшимча тўловлар, мукофотлар, пул ва натура шаклдаги рағбатларни ўз ичига олади. Бу таннарх ѐки корхона фойдаси ҳисобидан берилади. Иш ҳақи турли солиқ ва бошқа мажбурий тўловлар тўланмасдан олдин ҳисобланади. Ижтимоий суғуртага ажратмалар ходимларнинг келажакда нафақа олиш ҳуқуқига эга бўлишлари учун амалга оширилади. Ижтимоий нафақалар давлат, суғурта ташкилотлари, давлат ва нодавлат нафақа фондлари томонидан берилади.
Жамиятаъзоларидаромадларидаражасиулартурмушфаровонлигинингмуҳимкўрсаткичиҳисобланиб, шубиланбиргаалоҳидашахсларнингдамолиши, билимолиши, соғлиғинисақлаши, энгзарурэҳтиѐжлариниқондиришиимкониятларинибелгилабберади. Аҳолипулдаромадлариишҳақи, тадбиркорликфаолиятиданолинадигандаромад, нафақа, пенсия, стипендияшаклидагибарчапултушумларини, мулкданфоиз, дивиденд, ренташаклидаолинадигандаромадларни, қимматлиқоғозлар, кўчмасмулк, қишлоқхўжаликмаҳсулотлари, ҳунармандчиликбуюмларинисотишватурлихизматларкўрсатишданкелибтушадигандаромадларниўзичигаолади.
Умуманхулосақилибайтганда, миллийҳисоблартизиминингмакроиқтисодийкўрсаткичисифатидаялпиичкимахсулотваунингтаркибийқисмлариҳаракатшакллариниҳисоблашуслубиятигаалоҳидаэътиборқаратишзарур. Кўпгинамикроиқтисодийкўрсаткичларѐрдамидакорхоналарфаолиятигабаҳоберилиб, уларфаолиятинингривожлаништамойилларианиқланса, макроиқтисодийкўрсаткичларорқалияхлитиқтисодиѐтнингҳолати, унингўсишиѐкиорқагакетишитаҳлилқилиниб, хулосачиқарилади.
2.Pulga talabningKeynsnazariyasi, likvidlilikningafzalliginazariyasi, pulninakdko`rinishdasaklashgakishilarniundovchiuchsababniajratibko`rsatadi:
transaktsion sabab (joriy bitimlar uchun nakd pulga talab);
extiyotkorlik sababli (ko`zda tutilmagan xolatlar uchun ma`lum mikdorda nakd pullarni saklash);
spekulyativ sabab (foyda olish maksadida kimmatli kogozlar sotib olish uchun pulga talab).
Spekulyativ sabab foiz stavkasi bilan obligatsiyalar kursi o`rtasidagi teskari bogliklikka asoslanadi. Agar foiz stavkasi ko`tarilsa, obligatsiyalar baxosi pasayadi, ularga talab esa oshadi. Bu esa o`z navbatida, nakd pul zaxiralarining kiskarishiga xamda nakd pullarga talabning pasayishiga olib keladi.
Pul likvidlilik xususiyatiga ega bo`lganligi uchun xam axoli uni saklashni afzal biladi. Likvidlilikning afzalligi nazariyasi ko`rsatadiki pulga bo`lgan talab mikdori foiz stavkasiga boglik. Foiz stavkasi nakd pul vositalarini ko`lda ushlab turishning mukobil xarajatlari mikdorini, ya`ni, siz foiz olib kelmaydigan nakd pullarni ko`lda ushlab turgan sharoitda yo`kotadigan pul mikdorini bildiradi. Nonning narxi non talabi mikdoriga ta`sir kilganidek, nakd pullarni ko`lda ushlab turish mikdori xam pul zaxiralariga talab mikdoriga ta`sir ko`rsatadi. SHuning uchun foiz stavkasi oshganda, insonlar boyliklarini nakd pul shaklida kamrok ushlab turishga xarakat kiladi.
Real pul zaxiralariga talab funktsiyasini kuyidagi ko`rinishda yozamiz:
Do'stlaringiz bilan baham: |
