Yadroviy reaksiyalarga oid masalalar tuzish va ularni yechish usullari

U
238
92
 x  y_
^{ 218Rn 10h} . Ushbu yadro reaktsiyasida 952 mg uran

86
yemirilgan bo‘lsa, necha dona elektron hosil bo‘ladi?

2
Yechish. Bu masalani yechishda dastlab reaksiya tenglab olinadi. Bizga ma’lumki _β zarrachaning massasi 0 ga teng shundan foydalanib ⁴ α

zarrachaning miqdorini topamiz.1. α= (238-218)/4=5 :

2._ β=( 92-86 –(5x2) )/1=-1 demak 1mol elektron ajralgan .Bunga asoslanib quyidagicha proporsiya tuzamiz.

238000 mg — 1 mol_ β

952 mg — x x= 0,004 buni Avagadro soniga ko‘paytirsak soni kelib chiqadi 0,004x 6,02 x10²³ = 2,408 x10²⁰ Javob : 2,408x10²⁰ [15,16].

24. 
    Masala.
    

²⁵³Es  2 x ¹n  y
^{ 256Md} . Ushbu yadro reaktsiyasi asosida 10,12 mg

99 0
 101

eynshteniy parchalanganda necha dona neytron hosil bo‘ladi?

Yechish. Bu masalani yechish uchun dastlab reaksiyani tenglab olamiz . n= (253 +(2x4) -256=5) . Bundan foydalanib quyidagicha proporsiya tuzamiz.

253000 — 5

10,12 — x x=0,0002079 mol buni Avagadro soniga ko‘paytirib sonini topamiz 0,0002079 x 6,02x10²³= 1,204x10²⁰ . Javob : 1.204x10²⁰

24. 
    Masala.
    

99
²⁵⁶Es  Cm  x  y

• 
  ^{  9h} . Ushbu yadro reaktsiyasi asosida 12,54 mg
  

eynshteniy izotopi parchalanganda 14,86•10¹⁹ dona elektron ajralsa, reaktsiya natijasida olingan kyuriy izotopining nisbiy atom massasini ko‘rsating.

Yechish . Dastlab reaksiya natijasida ajralib chiqqan elektronlar sonini quyidagi proporsiya orqali topamiz.
12,54 mg— 14,86x10¹⁹

256000 mg— x x=30,1x10²³ Bundan elektronning miqdorini topamiz. 30,1x10²³/ 6,02x10²³= 5 bundan ko‘rinib turibdiki ⁴₂α = 99-96 –(-5)/2= 4 bundan kyuriy izotopining massasi Cm = (256-(4x4)= 240. Javob :240

24. 
    Masala.
    

Quyida berilgan yadro reaktsiyasi asosida 54,8 mg uran izotopi parchalanishida 11,09•10²⁰dona neytron ajralgan bo‘lsa, hosil bo‘lgan aktiniy izotopining nisbiy atom massasini aniqlang.

²³⁸U  Ac x ¹n  y 
92 0 

Yechish: Bunda quyidagicha proporsiya tuzamiz. 1) 54,8 mg — 11,19 x10²³

238000mg — x x= 48,6x10²³ .

2. 
   48,6x10²³/6,02 x10²³= 8. Bundan Ac ning massasi 3) 238-5 = 233. Javob:233.
   

24. 
    Masala.
    

²²³Fr²⁰³Tl  x  y


^ . Ushbu yadro reaktsiyada 4,47•10¹⁹ dona elektron hosil87 81 
bo‘lsa, reaktsiyada parchalangan frantsiy miqdorini (mg) aniqlang.
Yechish . Bunda dastlab reaksiya tenglamasini tenglaymiz . Bizga ma’lumki _ β zarrachaning massasi 0 ga teng shundan foydalanib:
1) ⁴₂α =(223-203)/4=5 ni topamiz. Bundan :

2)_β= ( 87-81-5=-1) demak (β)soni 1x6,02x10²³=6,02x10²³ bundan qyidagicha proparsiya tuzamiz .

3) 223000 mg — 6,02 x10²³

X — 4,47x 10¹⁹ x= 1,6555 . Javob : 1,655 mg

24. 
    Masala.
    

²²³Fr²⁰³Tl  x  y 
Ushbu yadro reaktsiyasidagi x va y qiymatlarini ko‘rsating.

87 81 

2
Yechish. Bu reaksiyani tenglashda dastlab α ni quyidagicha topamiz 1) ⁴ α= (223-203)/4=5

2) _β =87 – 81-5 = 1 Javob :x =5 ;y= 1 .

24. 
    Masala.
    

84 mg protaktiniy parchalanganda

(²³⁴Pa  Pb  x  y_  )

64,83•10¹⁹ dona

91
elektron hosil bo‘lsa, reaktsiya natijasida olingan qo‘rg‘oshin izotopining nisbiy atom massasini toping.
Yechish. Dastlab ajralgan elektronning sonini topamiz . Buning uchun quyidagicha proporsiya tuzamiz .
84 mg — 64,83 x 10¹⁹

234000 mg — x x=18,06 x10²³ bundan elektronning miqdorini topamiz 18,06x10²³/ 6,02x10²³=3: ⁴₂α= 91- 82 –(-3)= 12 /4= 3 demak reaksiya

natijasida 3 mol ⁴₂ α ajralgan . Pb izotopining massasi M= 234 – 12= 222.
Javob; 222.

24. 
    Masala.
    

²⁰³Po  5 x


^{  y 1H 215Bi} . Ushbu yadro reaktsiyasida 84,28•10¹⁹dona

84 
1 83

pozitron (₊β) ajralgan bo‘lsa, reaktsiyada qatnashgan poloniy izotopining miqdorini (mg) hisoblang.
Yechish . Bu reaksiyani dastlab tenglab olamiz . ¹₁H = 203+ (5x4) -215= 8


₊β = 84 +(5x2) -8 -83 =1 buni Avagadro soniga ko‘paytirib sonini topamiz 1x 6,02x10²³=6,02 x10²³ bundan quyidagicha proporsiya tuzamiz .
203000 mg — 6,02x10²³

x— 84,28x10¹⁹ x=28.4 . Javob : 28,4 mg Po yemirilgan . 31- Masala.

Plutoniy-243 o‘zidan 5α, 4_-β, 3n va X izotop hosil qilib parchalansa, olingan yangi izotopdagi neytronlar sonini ko‘rsating.

94 2 0
Yechish. Bu masalani yeshish uchun reaksiya tenglamasini quyidagicha yozamiz .²⁴³ Pu → 5 ⁴ α + 4_β + 3 ¹ n + x x elementning massasini topish uchun reaksiyaning chap tomonidagi massalar yig‘indisidan o‘ng tondagi massalar yig;indisini ayrriladi . M= 243- (5x4) – 3 =220 :
Z = 94- (5x2) –(-4)= 88: element atomidagi neytronlar sonini topish uchun atom massasidan protonlar sonini ayriladi . 220-88=132. Javob 132.

32. 
    Masala.
    

^{240Am19Ne  A x 1n  8h} . 12 mg ameritsiy reaktsiyaga kirishib 15,05•10¹⁹dona
95 0
neytron ajralgan bo‘lsa, hosil bo‘lgan izotopni aniqlang.

Yechish. Bu masalani yechish uchun quyidagicha proporsiya tuzamiz. 1) 12 mg 15,05 x10¹⁹

240000 mg x x=30,1x10²³/ 6,02x10²³= 5.

2) Z= 95+ 10-0= 105 . M= 240+19 – 5=254. Javob :105 :254.

32. 
    Masala.
    

^{228Ra  Po  x  y 1n} . 4,56 mg radiy parchalanganda 36,12•10¹⁸ dona neytron hosil
88 0
bo‘lsa, reaktsiya natijasida olingan poloniy izotopi yadrosidagi neytronlar sonini ko‘rsating.
Yechish . Bu masalani yechish uchun reaksiyaga quyidagicha proporsiya tuzamiz.
4,56 mg 36,12x10 ¹⁸

228000 mg x x= 18,06x10²³ /6,0x10²³= 3 ta neytron hosil bo‘lgan.

⁴₂α = 88-84 = 4/4=1 ta α zarracha hosil bo‘lgan.

Bundan Po izotopining massasi 228 -4-3 = 221 bundan neytronlar sonini quyidagicha topamiz . n= 221- 84= 137 .Javob : 137ta neytron bor.

32. 
    masala.
    

82