Y. R. Toshmatov, Sh. A. Sulaymonov, G’. O. Mamajanov Namangan-2017

 
Fenolglikozidlar 
Fenollar va ularning birikmalari o’simliklar dunyosida eng ko’p 
tarqalgandir. Fenollar va ularning unumlarini tuzulishi nihoyatda xilma - xil 
bo’lganligi uchun, ularning o’simlik uchun ahamiyati, biosintezi va 
meditsinada ishlatilishi ham turlichadir. 

---

68 
Tarkibida fenollar va ularning glikozidlari bo’lgan va meditsinada 
qo’llaniladigan dorivor o’simliklar va mahsulotlar quyidagi sinflarga 
bo’linadi: 
1. Oddiy fenollar va ularning glikozidlarini saqlovchi; 
2. Antratsen unumlari va ularning glikozidlarini saqlovchi; 
3. Flavonoidlar saqlovchi; 
4. Kumarinlar va furanoxromonlar saqlovchi; 
5. Tanidlar (oshlovchi moddalar) saqlovchi dorivor o’simliklar va 
mahsulotlar. 
Oddiy fenolglikozidlariga shunday birikmalar kiradiki, ular gidroliz 
natijasida bir yoki bir necha fenol gidroksili saqlagan aromatik (benzol) 
moddalarga parchalanadi. Ko’pincha bu fenol gidroksillar o’rnida metil, etil 
yoki karboksillar bo’ladi. 
Fenolglikozidlar
o’simliklar 
orasida 
erikatsiyadoshlar, 
semizbargdoshlar, qoraqatdoshlar va boshqa oilalarda ko’p tarqalgan. 
Fenolglikozidlar
saqlovchi o’simlik mahsulotlari meditsinada 
haydovchi, antiseptik, organizmning tonusini oshiruvchi vosita sifatida 
ishlatiladi. Benzol halqasidagi gidroksil yoki karboksil o’rniga o’tirgan 
birikmalarga qarab fenolglikozidlarni uch sinfga bo’linadi. 
1-sinfga
arbutin kiradi va u quyidagi o’simliklarda uchraydi. 
Toloknyanka, brusnika. Bu o’simliklarda arbutindan tashqari metilarbutin 
ham bor. Ularning aglikonlari gidroxinon va metilgidroxinondir. 

---

69 
Arbutin
2-sinfga 
salidrozid va salitsin glikozidlari kiradi. Ularning aglikonlari 4-
oksifeniletanol va 2-oksifenilmetanol (salitsil spirti). Rodiola o’simligi. 
Salidrozid
Salitsin