Y. R. Toshmatov, Sh. A. Sulaymonov, G’. O. Mamajanov Namangan-2017

Geografik tarqalishi.
Aloening har xil turlari Janubiy va Sharqiy 
Afrikaning yarimcho’llarida uchraydigan kserofit o’simlikdir. 
Tibbiyotda ishlatish maqsadida yuqorida ko’rsatib o’tilgan aloyning 1 
turi — daraxtsimon aloy Gruziyada bir yillik o’simlik sifatida o’stiriladi. 
Odatda, aloyning yon kurtaklarini yoz bo’yi qirqib olib, parniklarga 
o’tqaziladi. Bahorda esa ularni ochiq yerga o’tqizib, kuzda yig’ibolinadi. 
Aloe xonalarda o’stiriladi. 
Mahsulot tayyorlash.
Aloe turlaridan sabur olinadi. Daraxtsimon 
aloening quritilmagan va quritilgan barglari hamda quritil-magan yon 
novdalari tayyorlanadi. 
Ochiq dalaga o’tqizilgan aloydan apreldan to noyabr oyigacha o’sib 
chiqqan barglari va yon novdalari yig’iladi. Yig’ilgan barglardan biogen 
stimulaterlarga boy barglar tayyorlanib, keyinchalik ulardan ekstraktlar, suyuq 
surtma — liniment va bir qismini quritib, tabletka tayyorlanadi. Yon 
novdalardan aloy shirasi va sharbati, sharbatidan esa temirli aloy sharbati 
(anemiya-kamqonlik kasalligida ishlatiladi) olinadi. 
Mahsulotning tashqi ko’rinishi. Quritilmagan barglar sershira, poyani 
o’rab oluvchi qinli, qilichsimon, ustki tomoni botiq, pastki tomonidan bo’rtib 
chiqqan, cheti tikanli tishsimon qirrali bo’lib, uzunligi 15-45 sm, eni 2-5,5 
sm, qalinligi 0,7-1,5 sm. Bargi yashil, qini och jigarrang, tishlari yashil-sariq, 
kuchsiz hidli va achchiq mazali. 
Yon novdalari 3-12 bargli bo’ladi. Poyasining yo’g’onligi 6-12 mm, 
novdaning uzunligi 3-15 sm, barglariniki 5-25 sm, eni 1-2,5 sm. Mahsulot 
och yashil-qo’ng’irrangli, hidi kuchsiz, mazasi - achchiq. 

---

97 
Aloe bargi va yort novdalaridan quyidagi preparatlar olinadi: 
1. Sabur - aloy turlari bargning quritilgan shirasi. O’stiriladigan aloe 
bargini yig’ib olib, presslash usuli bilan shirasi ajratiladi va bu shirani 
bug’latib, sabur olinadi. 
Afrikada va Amerikada aloe turlarining katta va sersuv barglarini kesib, 
kesilgan tomoni bilan chuqurchalarga solib qo’yiladi. Oqib chiqqan suyuqlik 
chuqurcha tagiga solib qo’yilgan narsa (mol terisi yoki taxta) ustida qurib, 
saburga aylanadi. Bu jarayon 6 soatgacha davom etadi. 
Sabur har xil shakldagi qora-qo’ng’ir bo’lakchalardan iborat bo’lib, 
yoqimsiz hidi va achchiq mazasi bor. Sabur 60% li spirtda yaxshi, efirda kam 
eriydi, xloroformda erimaydi. 
Quritilmagan shira. Aloening yangi yig’ilgan bargidan yoki novdalardan 
presslash usuli bilan olinadi. Bu shiraning 80 qismiga 20 qism spirt qo’shib, 
konservatsiya qilinadi. Shiraning hidi yoqimli, mazasi achchiq. 
Biogen stimulatorlarga boy preparatlar. Akademik V. P. Filatovning 
ko’rsatishicha, har qanday o’simlik yoki hayvon to’qimasini organizmdan 
ajratib olib, noqulay (lekin o’ldirmaydigan) sharoitda saqlansa, to’qimada 
chuqur biokimyoviy o’zgarishlar yuz beradi. Normal moddalar 
almashinuvi jarayoni buziladi va hayot faoliyati so’na boshlaydi. To’qima o’z 
hayot faoliyatini tiklashi uchun maxsus modda ishlab chiqaradi. Ana shu 
modda biogen stimulator deb ataladi.