Y. R. Toshmatov, Sh. A. Sulaymonov, G’. O. Mamajanov Namangan-2017

Glikozidlarning klassifikatsiyasi. 
Fiziologik faol moddalarga boy bo’lgan tabiiy manbalardan biri bo’lgan 
o’simliklar tarkibida uchraydigan glikozidlar tuzilishiga qarab quyidagi 
turlarga bo’linadi: 
Tioglikozidlar 
Aglikoni tarkibida oltingugurt bo’lgan glikozidlar tioglikozidlar (S-
glikozidlar) deb ataladi. Bu glikozidlardagi qand molekulasi aglikon qismi 
bilan oltingugurt atomi orqali birlashgan. Tioglikozidlarning ferment ta`sirida 
parchalanishidan hosil bo’lgan aglikon qismi efir moylari xossasiga o’xshash 
xossaga ega (uchuvchan va suv bug’i bilan haydaladi). Shuning uchun bu 
glikozidlarning ba`zi aglikonlari efir moyi deb yuritiladi.
Tioglikozidlar achchiq bo’lib, organizmning shilliq qavatlariga va 
teriga qitiqlovchi ta`sir ko’rsatadi (terini qizdiradi yoki kuydiradi). Oz 

---

8 
miqdorda iste`mol qilinsa, ishtahani ochadi. Tioglikozidlar kuchli bakteritsid 
ta`sirga ega. 
Tioglikozidlar yoki izotiosianatlar hayvonlarda bo’qoq kasalligini 
paydo qilishi mumkin, degan fikr ham bor. 
Tioglikozidlarning turlari ko’p. Ular asosan kavardoshlar, karamdoshlar 
(butguldoshlar, krestguldoshlar), ziradoshlar va boshqa oilalar vakillarida 
uchraydi. Jumladan, karamdoshlar oilasiga kiradigan o’simliklar (sholg’om, 
karam, rediska, turp, xren, xantal va boshqa o’simliklar)da keng tarqalgan. 
Tibbiyotda tioglikozidlar saqlovchi o’simliklardan hozircha faqat xantal 
urug’i (uning tarkibida tioglikozid sinigrin bor) ishlatiladi. Sinigrin mirozin 
fermenti ta`sirida glyukoza, kaliy bisulfat va allilizotiosianatga (xantal efir 
moyiga) parchalanadi. 
Xantalning efir moyi och sariq rangli suyuqlik bo’lib, zichligi 1,013–
1,022. U organizmning shilliq qavatlariga (ayniqsa og’iz bilan ko’zga) kuchli 
ta`sir etadi.