Xxvii bob. Nafosaò Òarbiyasi badiiy did va go‘zallikka muhabbatni tarbiyalash

HAYVONOÒ OLAMIGA MUNOSABAÒ
Hayvonot dunyosi — insonning eng qadimiy hamrohidir. Ota-
bobolarimiz o‘z farzandlarini tabiatga mehr-muhabbat ruhida tarbiya
qilganlar. Beziyon bo‘lgan oddiy qurt-qumursqani ham o‘ldirish
gunoh deb ularni qulog‘iga quyganlar. „Òil-zaboni yo‘q jonivorga
ozor berma, gunoh bo‘ladi!“, „Sigir — oilaning bozori“, „Òovuq
— yetti xazinaning biri“, „Qo‘y bor uyda baraka bor“ singari
hikmatli naqllar to‘qilgan.
Deyarli barcha o‘zbek xonadonlari qo‘y-echkisiz, sigirsiz,
tovuqsiz, qishloqlarda yana ish hayvonlarisiz yashay olmaydi.
Hayvon va parrandalar bilan odamlar o‘rtasidagi munosabat va
muhabbat haqida ko‘p ertaklar yaratilgan. Hamid Olimjonning
mashhur dostonidagi Semurg‘ qush timsolini yaxshi bilamiz.
Semurg‘ qaysi ertak yoki dostonda bo‘lmasin insonga yordam
berib, uning uzog‘ini yaqin, og‘irini yengil qilgan, odamzodning
eng yaqin do‘sti sifatida talqin etilgan.
Kishilarning chorva hayvonlariga munosabati haqida Muham-
mad alayhissalomning hadislarida aytilishicha, „Qo‘y barakadir,
tuya azizdir, otning yollariga qiyomat kunigacha yaxshilik bog‘lab
qo‘yilgandir. Ular hamrohlaringiz, birodarlaringizdir. Ularga

---

414
yaxshilik qilinglar. Agar ularni qiyinchilikda ko‘rsangiz, yordam-
lashib yuboringlar“.
Ha, musulmon olamining buyuk rahnamosi Muhammad
payg‘ambarimiz hatto mushukka ham ozor bermagan ekanlar. Ular
tabiatning nozik va misqol tarozi bilan tenglashtirilgan muvo-
zanatini buzib qo‘yishdan ehtiyot bo‘lish uchun yuqoridagi
talablarni qo‘yganlar.
Agar tabiat asrab-avaylanmasa, unga noo‘rin munosabatda
bo‘linsa, oxirida bir falokat kelib, tabiat insonni jazolashini yaxshi
tushunganlar. Ayni chog‘da payg‘ambarimiz shu tabiatni, uning
ajralmas bo‘lagi bo‘lmish hayvonot olamini qadrlashga,
e’zozlashga,  parvarishlashga, ko‘z qorachig‘idek saqlashga da’vat
etganlar.
Bizda chorva mollarini bo‘rilardan asrash maqsadida bo‘ri otgan
ovchilarga mukofotlar berilar edi. Oqibatda bo‘rilar kamayib ketdi.
Ammo bog‘ va o‘rmonlarda yashovchi hayvonlar o‘rtasida yuqumli
kasalliklar ko‘paydi. Chunki bo‘ri va boshqa yirtqich hayvonlar
o‘lja izlaganda asosan kasallikka chalingan, yaxshi yugura olmaydigan
hayvonlarni tutib yeydilar. Natijada hayvonlar orasida yuqumli
kasalliklar tarqalishiga barham berib turilardi. Bu jihatdan bo‘rilar
„o‘rmon sanitari“ vazifasini bajarib turar edi. Bugungi kunda bo‘ri
otish taqiqlab qo‘yilgan.
Demak, tabiatda biror jonzotning qirilib ketishiga yo‘l qo‘-
yilsa, shunga bog‘liq bo‘lgan muvozanat buzilib, xavfli vaziyat
vujudga keladi. Mana shu nozik haqiqat avvaldan ma’lum bo‘lganligi
uchun islom dinida tabiatni muhofaza qilish nuqtayi nazaridan
jonzotlarni besabab o‘ldirishga yo‘l qo‘yilmagan. Bu talablar, bir
tomondan, insonni tabiatni muhofaza qilishga o‘rgatsa, ikkin-
chidan, uning qalbi muloyim, rahmdil, pok bo‘lib tarbiyalanishiga
sabab bo‘ladi.
Shahar va qishloqlardagi ayrim oromgohlarda suv bo‘yida
turgan ohu, qo‘nib turgan burgut, lochin siymolarini ko‘rasiz.
Samarqanddagi Sherdor madrasasining oldida, Òoshkentdan
Farg‘onagacha olib boruvchi dovon orqali o‘tadigan yo‘lning baland
nuqtasida sher haykali o‘rnatilgan. Bularning barchasi odamzodning
hayvonot olamiga mehr-muhabbati, unga bo‘lgan oqilona
munosabatining ramziy belgisidir. Hayvonot olamiga, barcha
jonivorlarga mehr-shavqatli bo‘lish savobdir.

---

415