Xxiii bob. О zbeksiton Respublikasining Vazirlar Mahkamasi

2-§. V a z i r l a r M a h ka ma s i ni s h a k l la n ti ri s h t a r t i b i va
u n i n g t a r k i b i
Barcha mamlakatlarda hukumat kollegial organ hisoblanadi. 
U n ing tashkil qilinish tartibi, tarkibi va vakolatlari darajasiga 
davlat bos hqar uv shakli (mutlaq monarxiya, konstitutsiyaviy 
monarxiya, Prezidentlik, parlamentar, aralash boshqaruv shakl- 
lari) t a ’sir qiladi.
Prezidentlik respublikasida Prezident ijro hokimiyatining 
ham boshlig'i hisoblanib, hukumatni o'z ixtiyori bilan shakllanti- 
radi. H u k u m a t faqat Prezident oldida hisob beradi.
P a r l a m e n t a r respublikalarda parlament saylovlarida ko'pchilik 
o'rin egallagan partiyaning yetakchisi hukumat boshlig'i lavozi- 
mini o'z o'zidan egallaydi. Zarurat bo'lganda bir necha partiya 
a ’zolaridan iborat koalitsion hukumat ham tuzilishi mumkin.
Bo shq ar uvn in g aralash shaklidagi mamlakatlarda hukumat 
Prezident tomonidan parlament ishtirokida shakllantiriladi va 
h u k um a t ham Prezident, ham parlament oldida hisob beradi va 
m a s ’ul bo'ladi.
0 ‘zbekistonda dastlabki davrlardan hukumat - Vazirlar M a h­
kamasini shakllantirishda Prezident va Oliy Sovet, keyinchalik 
Oliy Majlis ishtirok etib keldi. Lekin, ularning hukumatni shakl- 
lantirishdagi ishtiroki o'zgarib borgan.
Dastlab h uk uma t a ’zolari Prezident tomonidan tayinlangan 
va lavozimdan ozod qilingan, bu masala, albatta, parlamentda 
tasdiqlanishi belgilangan.
Keyinroq Prezidentning Bosh vazir nomzodini Oliy Majlisga 
taqdim etishi va lavozimidan ozod etishi tartibi о rnatildi. Hu­
k uma t a ’zolari Bosh vazir taqdimiga ko'ra Prezident tomonidan 
tayinlanib, lavozimidan ozod qilinar edi.
2007-yil 1 1-apreldagi "Davlat boshqaruvini yangilash va yana­
da demokratlashtirish hamda mamlakatni modernizatsiya qilishda 
siyosiy partiyalarning rolini kuchaytirish to g risida gi Konstitu­
tsiyaviy qonun Vazirlar Mahkamasini shakllantirish, Bosh vazirni 
lavozimiga tayinlash va lavozimidan ozod qilishning yangi, yana 
da demokratik tartibni joriy qildi. Uning 4-moddasi “O'zbekiston
4 0 3
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Respublikasi Bosh vazirini tayinlash tartibi” deb nomlanadi va unga 
ko'ra, Bosh vazir nomzodi Oliy Majlis p al atal arining mansabdor
shaxslari s aylanganidan va organlar shakll anti ri lgani dan keyin bir 
oy ichida O' zbekis ton Respublikasi Pr ezidenti t o m o n id an Oliy 
Majlisning QonunchiliH palatasidagi siyosiy p ar ti yalar fraksiyala- 
rining har biri bilan m a s l a h a t l a s h u v o ' t k a z i l g a n d a n s o ' n g Oliy 
Majlis Qonunchilik palatasi va Senat i ko'rib chiqishi va tasdiqlashi 
uchun taqdim etiladi. Oliy Ma jl is ning Qonunch il i k palatasi va 
Senati a ’zolari u m u m i y s onining ko'pchilik ovozini olgan nomzod 
Bosh vazir etib tasdi qlangan hisoblanadi.
Ovoz berish vaqtida qo' yilgan nomzod Qonunch il i k palatasi 
deputatlari va S e n a t a ’zolari u m u m i y sonining ko'pchilik ovozini 
ololmasa, P rezide nt siyosiy partiya fraksiyalari va d e pu t a tl a r gu- 
ruhi bilan masl ahat l as huv lar o ' t k a z g a n d a n s o ' n g Bosh vazir nom- 
zodini y a na bir m a r t a taqdim qilishi mu mk in . Pa la t al a r taqdim 
etilgan nomzodni ikkinchi ma rt a rad e t g a n taqdirda Prezident 
Bosh vazir vazifasini bajaruvchini tayinlaydi va Oliy Majlisni tar- 
qatib yuboradi.
B un d ay t a rt ibni ng o'rnatilishi, birinchidan, siyosiy partiyalar- 
ning rolini kuchaytirishni, ikkinchidan, shu orqali Qonunchilik 
p al atas ini ng rolini kengaytirishni nazar da tutdi.
O ' zb eki s ton Respublikasi Prezidenti “M a m l a k a t i m i z d a demo­
kratik islohotlarning yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiya­
tini rivojlantirish konsepsiyasi”da Vazirlar M a h k a m a s i n i shakllan- 
tirishni, Bosh vazirni lavozimga tayinlashni y anad a demokratik, 
jahon davlatchilik tajribalariga mos tartibini o ' r n at i s h zarurligi 
haqidagi g'oyani ilgari surdi va bu borada Kon st it ut si yaga kiritish 
zarur bo'lgan o'zgartirish, qo' shimchalarni belgilab berdi. Kon- 
sepsiya ko' rsatmalari asosida Konst itut si yaga o' zgart irishlar kiri- 
tildi. Unga asosan, O'zbekiston Respublikasi Bosh vaziri nomzodi 
O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchil ik palatasiga 
saylovda e n g ko'p deputatlik o'rinlarini olgan siyosiy partiya yoki 
t e n g miqdordagi e n g ko'p deputatlik o'rinlarini qo'lga kiritgan bir 
necha siyosiy partiya tomonidan taklif etiladi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti taqdim etilgan Bosh 
vazir lavozimiga nomzodni ko'rib chiqqandan keyin o' n kun mud-
404
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

dat ichida uni 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari­
ning ko'rib chiqishi va tasdiqlashi uchun taklif etadi.
Bosh vazir nomzodi uning uchun tegishincha O'zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi deputatlari va 
Senati a zolari u mumiy sonining yarmidan ko‘pi tomonidan ovoz 
berilgan taqdirda tasdiqlangan hisoblanadi.
0 zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasinnig a ’zolari 
Bosh vazir taqdimiga binoan O'zbekiston Respublikasi Prezidenti 
tomonidan tasdiqlanadi.
O 'z be ki st on Respublikasi Bosh vaziri va O'zbekiston Respub­
likasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi o'rtasida ziddiyatlar 
doimiy tus olgan holda Qonunchilik palatasi deputatlari umumiy 
sonining kamida uchdan bir qismi tomonidan O'zbekiston 
Respublikasi Prezidenti nomiga rasman kiritilgan taklif bo'yicha 
O ' z b e k i s t o n Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qo'shma 
majlisi muhokamas iga Bosh vaziriga nisbatan ishonchsizlik vo- 
tumi bildirish haqidagi masala kiritiladi.
Bosh vazirga nisbatan ishonchsizlik votumi tegishincha 
O 'z bekis ton Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi 
deputatlari va Senati a ’zolari umumiy sonining kamida uchdan ik­
ki qismi ovoz bergan taqdirda qabul qilingan hisoblanadi. Bunday 
holatda O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Bosh vazirni lavozi- 
midan ozod etish to'g'risida qaror qabul qiladi. Bunda O'zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi ning butun tarkibi Bosh vazir 
bilan birga iste’foga chiqadi.
Yangi Bosh vazir nomzodi O'zbekiston Respublikasi Prezi­
denti tomonidan O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qo­
nunchilik palatasidagi barcha siyosiy partiyalar fraksiyalari bi­
lan tegishli maslahatlashuvlar o'tkazilgandan so ng О zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisining palatalariga ко rib chiqish va tas- 
diqlashga taqdim qilish uchun taklif etiladi.
Oliy Majlis tomonidan Bosh vazir lavozimiga nomzod ikki 
marta rad etilgan taqdirda O'zbekiston Respublikasi Preziden­
ti Bosh vazir vazifasini bajaruvchini tayinlaydi va O'zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisini tarqatib yuboradi.
405
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

K onst itut si yaga kiritilgan bu q o ' s h i mc h a va o' zgart irishlarni ng 
m a z m u n i d a n quyidagilar kelib chiqadi:
Bosh vazir nomzodi. e n g avvalo, saylovlarda g'olib chiqqan 
(ko' p deputatlik o'rnini olgan) siyosiy par ti yag a yoki t e n g miq- 
dorda o'rinlar olgan siyosiy partiyalar t o m o n id an tanlanib, Prezi- 
d ent ga Oliy Majlisga taqdim etish u c h u n tavsi ya qilinadi.
Prezident Oliy Majlisga siyosiy partiya yoki siyosiy partiyalar 
tomonidan tavsiya qilingan nomzodni ko'rib chiqish va tasdiqlash 
uchun o'n kunlik mud da tda taqdim etadi.
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va Bosh vazir o' rtasida zid- 
diyatlar doimiy t us olganda, Bosh vazirga n is bat an belgilangan 
tartibda ishonchsizlik vot umi bildirish orqali Vazirlar Mahkamasi- 
ni qayta shakllantirish zarurati tug'iladi.
Bunday hoi yuz ber ganda Bosh vazir nomzodi endi siyosiy