Xxi asr haqiqatdan ham axborotlashgan jamiyat asri deb tan

 
5.
Chastota bo‘yicha modulyatsiyalash jarayonini tushuntiring.
 
6.
Chastota bo‘yicha modulyatsiyalash jarayonini afzallik va 
kamchiliklari qanday? 
 
7.
Faza bo‘yicha modulyatsiyalash jarayonini tushuntiring.
 
8.
Faza bo‘yicha modulyatsiyalash jarayonini afzalliklari va 
kamchiliklari qanday? 
 
9.
Monipulyatsiya jarayoni qanday jarayon?
 
10.
Optik aloqa tizimlarida qanday tudagi modulyatsiyalash usullari 
qo‘llaniladi
 
11.
 
Optik signallarni modulyatsiyalashda qanday fizik jarayonlarga 
asoslaniladi? 
12.
Optik aloqa tizimarida to‘g‘ridan-to‘g‘ri modulyatsiyalash qanday 
amalga oshadi? 
13.
Optik aloqa tizimarida to‘g‘ridan-to‘g‘ri modulyatsiyalash qanday 
amalga oshadi? 
 
 

---

4-BOB. KENG POLOSALI ABONENET KIRISH TARMOQLARI 
VA ULARNI QURISH USULLARI 
4.1. Raqamli abonent kirish tarmoqlari 
Optik tolali aloqa liniyalarining kirib kelishi, sinxron raqamli 
iyerarxiya (SDH) uzatish tizimlarini keng tadbiq etilishi, yaqin kelajakda 
abonent liniyalarini shu qurilmalar asosida tuzilishiga olib keladi. 
Hozirgi bozor iqtisodiyoti sharoitida optik tolali tarmoqlarni qurish 
iqtisodiy qimmatga tushadi, ayniqsa abonent liniyalarini. Oxirgi variant 
yuqori 
iqtisodiy 
samaradorlikni 
beradi. 
Bunday 
liniyalardan 
foydalanganda xDSL texnoloniyalarini qo‗llash maqsadga muvofiqdir 
va bunday liniyalardan yana ko‗p yillar foydalanish mumkin. Shu 
sababli mavjud liniyalar qoldirilib, ularda yuqori tezlikli xDSL, 
texnologiyasining siflariga asoslangan raqamli uzatish tizimlarini 
qo‗llash imkoniyatlari yaratildi.
Hozirgi vaqtda nafaqat ovozli axborotlarga, balki Internet 
xizmatlariga bo‗lgan talablar dolzarb xisoblanadi. Bunday tarmoqlarni 
ikkita yo‘l: tolali-optik-tolali tarmoqlar va mavjud bo‗lgan kabellardan 
foydalanish orqali kurish mumkin. Ko‗pgina xollarda oxirgi variant 
yuqori iktisodiy samaradorlikni beradi. Lekin bunday tarmoqlarni 
yaratish uchun bir necha savollarga javob topish lozim: 

mavjud bo‗lgan kabelli tarmoq uchun kanday raqamli 
abonent texnologiya ko‗proq mos keladi; 

qanday qurilma ko‗proq samaradorlikka ega; 

mavjud bo‗lgan kabelli tarmoqlarni, abonentlar ulanuvchi 
raqamli abonent tarmoqlarining kanday yangi xizmatlari uchun qo‗llash 
mumkin. 
Oxirgi vaqtlarda abonent liniyalari qurilmalarining bozori jadallik 
bilan rivojlanayotgani tufayli operatorlarning xolati murakkablashib 
ketmoqda. Yuqoridagi aytib o‗tilgan kamchiliklarga, muammolarga va 
savollarga javob sifatida xDSL (Digital Subscriber Line) - raqamli 
abonent liniyalari texnologiyalari qo‗l keladi [1]. 
xDSL ning variantlari sifatida yaratilgan keyingi texnologiya bu 
yuqori tezlikli raqamli abonent liniyasi HDSL (High-bit-rate Digital 
Subscriber Line) xisoblanadi. Bu texnologiya 2048 kbit/s tezlikda 
dupleks axborot almashtirishni to‗liq ta'minlaydi. Axborotni uzatish 
uchun kabelning ikki yoki uch juftligidan foydalanishadi. HDSL 
texnologiyalarining keyingi rivojlanishi simmetrik yuqori chastotali 
raqamli abonent liniyalarining qurilmalarini yaratilishiga sababchi 

---

bo‗ldi. Bunday SDSL qurilmalari (SDSL -Singil Pair Symmetrical 
Digital Subscriber Line) kabelning bir juftligi orqali ishlashga 
mo‗ljallangan. Shuningdek oxirgi yillarda xDSL ning assimmetrik 
raqamli abonent liniyasini qurish texnogiyalari ishlab chiqildi, Masalan 
ADSL (assimetrik raqamli abonent liniyasi) texnologiyasi tarmoqdan 
abonentgacha bo‗lgan yo‗nalishda axborotni uzatganda 8 mbit/s gacha, 
abonentdan tarmoqgacha bo‗lgan yo‗nalishda esa 1 mbit/s tezlikni 
ta‘minlaydi, shuningdek Internet tarmog‗iga ulanish imkoniyatiga ega 
bo‗lishi ham mumkin. 
4.1-rasm. Mis aloqa liniyalaridan tortib, xozirgi paytgacha raqamli 
uzatish tizimlarining tezligini o‗sishi 
VDSL texnologiyasi (Very High - bit rate Digital Subscriber Line) 
yangi qurilmalar tarkibiga kiradi va kelgusidagi abonent tarmoqlarida 
qo‗llashga mo‗ljallangan.
xDSL texnologiyasi 70-yillardan boshlab rivojlana bordi, ya'ni bu 
yillarda VK (Basic Rate), 160 Kbit/s li ISDN qurilmalari ishlab chiqarila 
boshlagan edi. 
xDSL texnologiyasining ishlab 
chiqaruvchilari 
o‗zlarining texnologiyalarini tolali optik aloqa tizimida ilk bor sinab 
ko‗rildi va natijalarga erishildi. Faqat tolali optik aloqa liniyasi orqali 
«xar bir uyga raqamli telefon» olib kirish mumkin, degan fikr xam bor 
edi. 
xDSL texnologiyasi mavjud mis simli liniyalardan yuqori tezlikli 
aloqani xosil qilish imkonini beradi. 1.1-rasmda mis kabel liniyasidan 
axborot uzatish tezligining, ya'ni morze alifbosi (10 bit/s) dan VDSL (52 

---

Mbit/s)gacha o‗ta yuqori tezlikli raqamli abonent liniyasi 
texnologiyasigacha rivojlanish tarixi ko‗rsatilgan[1]. 
xDSL texnologiyasi quyidagi turlarga bo‗linadi: 

HDSL (High-bit-roto Digital Subscriber Line) tezligi 2048 
kbit/s bo‗lgan dupleks aloqani ta‘minlaydi. 

SDSL (Singl Pair Symmetrical Digital Subscriber Line) 
yuqori chatsotali raqamli abonent liniyalari qurilmasi bo‗lib, signallarni 
simmetrik xolda uzatishga mo‗ljallangan. 

ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line) bu texnologiya 
tarmoqdan abonentga signalni uzatishda 8 Mbit/s gacha bo‗lgan tezlikni, 
abonentdan tarmoqga signalni uzatishda esa 1 Mbit/s tezlikni 
ta‘minlaydi, ya'ni signallarni uzatish assimetrik xolda amalga oshadi. 

VDSL (Very High lit rate Digital Subscriber Line) bu yangi 
qurilma xisoblanib, kelgusida yuqori tezlikli aloqa tarmoqlarida 
qo‗llashga mo‗ljallangan.