Xx-a`sirde filosofiyal?q ko`z-qaraslar. Quandikov R

 

 

 

 

 

 

---

 

22

 

JUWMAQLAW 

XX-a`sir  bir  qansha  Batıs  Evropa  ma`mleketlerinde  da`slepki 

burjuaziyalıq  revolyutsiyaları  bolıp  o`tip,  sanaatta  burjua  islep  shıg`arıw 

qatnasıqları  ornatıla  baslandı.  Sanaattın`  talabı  menen  ilim-pa`n, 

ta`byattanıwdın`  ha`r  qıylı  tarmaqları  rawajlana  basladı.  Aldınları  bir 

pu`tin  dep  esaplang`an  ta`biyattanıwshılıqtan  ilimnin`  ha`r  qıylı  tarawları 

ajıralıp,  o`z  betinshe  rawajlanıw  basqıshına  o`tedi.  Sonın`  ushında  bul 

da`wir sotsiallıq turmıstın` ha`mme tarawlarında Jan`a da`wir dep ataladı. 

Mine  usınday  sharayatlarg`a  say  tu`rde  filosofiyalıq  pikirler  rawajlanıwı 

ju`z beredi 

Shınında da XX-a`sirde adamzattın` tsivilizatsiyanın` ilimiy-texnikalıq 

progress boldırg`an jetiskenliklerine kewli tolıp, onnan la`zzetleniwi jeterli 

da`rejede  a`melge  astı  dew  menen  shekleniw  onshelli  durıslıqqa  kelmese 

kerek.  Nege  degende  bu`ginliginde  sol  na`rse  belgili  bolıp  atır,  adamzat 

o`zin-o`zi  pu`tkil  planetalıq  da`rejede  tanıp  biliw  da`rejesine  ko`terilgen 

payıt  ilimnin`,  texnikanın`  jetiskenliklerin  aqılg`a  sıyımlı  da`rejede  g`ana 

paydalanbasa,  demek  onı  basqarıwdın`  ma`deniyatın  iyelewge  ku`sh 

salmasa,  onda  tsivilizatsiyanın`  jetiskenliklerinen  birotala  maxrum  bolıp 

qalıwı  ha`m  ta`a`jip  emes.  Biraq  bul  aktuallıqqa  iye  wazıypanı  sheshiw 

haqıyqatlıq,  ulıwma  bolmıs  tuwralı  teren`  bilimge  iye  bolıwdı  talap  etedi. 

Bunı  aytpag`annın`  o`zinde  ha`m  adamlar  misli  Shekspirdin`  Gamleti 

sıyaqlı  ha`r  qashan  bolmıs,  barlıq  ha`m  bolmaslıq  tuwralı  waqıtlar 

baylanısı u`zilgende, burın bekkem ko`ringen adamzat o`mirinin` tiykarına 

baylanıslı  gu`manlang`an,  pikir  ju`ritken.  Onın`  u`stine  «bar  bolıw  ya  joq 

bolıw» (bıt` ili ne bıt`) ma`selesi bu`ginliginde globallıq da`rejege qoyılar 

eken, bolmıstın` a`piwayı o`mirlik alg`ı sha`rtlerinen quramalı filosofiyalıq 

---

 

23

pikir  ju`ritiwlerge,  da`lillew  menen  juwmaqlarg`a  o`tiwdin`  za`ru`rligi 

o`zinen-o`zi  tu`sinikli.  Solay  eken,  bolmıstın`  ne  ekenligin  tanıp  biliw 

ha`m  pu`tkil  barlıqqa  gumanistlik  qatnasta  bolıw  praktikalıq  jaqtan  ha`m 

ilimiy jaqtan ha`m ju`da` za`ru`rli.  

Ulıwma alg`anda, XIX-a’sir aqırı XX-a`sirden baslap, Batıs Evropada 

filosofiyanın` ilimiy du`n`ya qaras da`rejesine o`tiw da`wiri baslanadı.