Xviii-xix asrlarda Rossiyaning ijtimoiy- iqtisodiy va siyosiy rivojlanishi

7 mavzu. XVIII asr oxiri – XIX asrning birinchi 
yarmida Rossiyaning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishi
XVIII asrda ko‗zga tashlangan krepostnoylikning emirila-boshlashi XIX 

---

25 
asr birinchi choragida aniqroq namoyon bo‗ldi. Ishlab chiqarish usulining 
asosiy belgilari sifatida natural xo‗jalik va qoloq texnika, pomeshchikning 
erga monopol egaligi dehqonlarda ayrim ishlab chiqarish vositalari bo‗lishiga 
qaramay, ularning pomeshchikka shaxsiy qaramligi tufayli dehqonning 
pomeshchikka noiqtisodiy majburiyatida bo‗lishi, qishloq xo‗jaligida XIX asr 
birinchi choragida ham hukmronlik qilishda davom etdi.
Pomeshchik xo‗jaligida mashinalar, yaxshilangan almashlab ekish, 
o‗g‗itni qo‗llashga bo‗lgan urinishlar tobora ko‗proq qayd etila boshladi. Erkin 
iqtisodiy jamiyatning faoliyati ko‗p pomeshchiklarning qishloq xo‗jalik 
iqtisodiyoti, uning unumdorligini oshirish, daromadliligini ko‗paytirish 
maqsadidagi masalalarni o‗ylab ko‗rishi va muhokama qilishi zarurligining 
dolzarb masalalarini ko‗tarib chiqdi. 
Yollanma ishchi kuchidan foydalanilgan holda xo‗jaliklarning katta 
samaradorligi, uni joriy etish usullarini ratsionalizatsiyalashtirish, texnikani 
yaxshilash va boshqa masalalar o‗rtaga qo‗yildi. Faqat pomeshchiklargina 
emas, balki ayrim o‗ziga to‗q dehqonlar, ayniqsa davlatga qarashli 
dehqonlardan ba‘zilari «yangicha», ya‘ni agrotexnik yaxshilash asosida o‗z 
xo‗jaliklarini ko‗tarishga intilish namunalarini ko‗rsatisha boshlashdi. 
Ukrainada 
(Poltava, 
Romnada 
va 
boshq.) 
qishloq 
xo‗jalik 
mashinasozligining dastlabki zavodlari paydo bo‗ladi. 1806 yilda hukumat 
tomonidan qishloq xo‗jalik mashinalarini chet eldan bojsiz keltirishga ruxsat 
berildi. Katta rentabellik va‘da qilgan yangi ekinlar paydo bo‗ldi; qand 
lavlagi, kartoshka, ro‗yan (Qavkazda), bug‗doyning ekin maydoni ko‗paydi. 
Qishloq xo‗jaliginig yangi tarmoqlari: mayin junli qo‗ychilik, uzumchilik