Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar

Nometal foydali qazilmalarga tog'-kon kimyoviy (fosforit, apatit, har xil tuzlar, oltingugurt, barit, gips, brom va yod birikmalari va boshqalar) xom-ashyolari, qurilish materiallari, xom ashyosi, qimmatbaho va texnik toshlar (marmar, yashma, tog' xrustali, garanit, korund, olmos va boshqalar) yonuvchi metallar (neft, tabiiy gaz, ko'mir) hamda gedrotermal suvlar kiradi.

Nometal foydali qazilmalarga tog'-kon kimyoviy (fosforit, apatit, har xil tuzlar, oltingugurt, barit, gips, brom va yod birikmalari va boshqalar) xom-ashyolari, qurilish materiallari, xom ashyosi, qimmatbaho va texnik toshlar (marmar, yashma, tog' xrustali, garanit, korund, olmos va boshqalar) yonuvchi metallar (neft, tabiiy gaz, ko'mir) hamda gedrotermal suvlar kiradi.

Mineral resurslardan oqilona foydalanishda ularni qazib olish jarayonida iloji boricha isrofgarchilikni kamaytirishga erishi muhim ahamiyatga ega. Chunki hozirda mineral resurslarniqazib olishda ko'p miqdorda zarur xom Ashe isrof bo'lmoqda. Isrofgarchilik ayniqsa neft, ko'mir, kaliy tuzi, qurilish materiallari, qora va rangli metallar, tog'-kimyo xomashyolarini qazib olishda ko'plab ro'y bermoqda. Neft qazib olish texnologiyasining ba'zi davlatlarda pastligi tufayli isrofgarchilik ko'p bo'lib, uning ancha qismi er ostida qolib ketmoqda.

Isrofgarchilik ayniqsa, eski neft konlarida, xususan AQSh ning ba'zi konlarida 75% ga etmoqda. Dunyoda hozir juda ko'p neft konlarida neftning 56% er osti qatlamlarida qolib, faqat 44% tortib olinmoqda. Buning ustiga neftni qazib olish va tashish jarayonida ham uning bir qismi nes-nobud bo'lmoqda.

Isrofgarchilik ayniqsa, eski neft konlarida, xususan AQSh ning ba'zi konlarida 75% ga etmoqda. Dunyoda hozir juda ko'p neft konlarida neftning 56% er osti qatlamlarida qolib, faqat 44% tortib olinmoqda. Buning ustiga neftni qazib olish va tashish jarayonida ham uning bir qismi nes-nobud bo'lmoqda.

Ko'mir qazib chiqarishda ham nobudgarchilik juda katta. Aslida ko'mir qazishda "planlashtirilgan" nobudgarchilik 40% dan oshmasligi kerak. Lekin ba'zi korxonalarda bu plan buzilmoqda. Buni Oxangaron ko'mir koni misolida yaxshi ko'rish mumkin. Bu ko'mir konida qalinligi 1,5 metrdan ortiq bo'lgan ko'mir qatlamlari olinib, undan yupqa ko'mir qatlamlari keraksiz jinslar bilan birga chiqarib tashlanmoqda. Natijada har yili bir necha 100 ming tonna ko'mir nobud bo'lmoqda.