Xufyona iqtisodiyot

3
4
Норасмий иқтисодиёт
Норасмий иқтисодиёт жамият фойдасини ҳамда мулкчилик муносабатларини, лицензиялашни, меҳнат шартномаларини, молиявий кредитлаш ва ижтимоий суғурталаш муносабатларини тартибга солувчи қонунлар ва маъмурий қоидалар билан белгиланган ҳуқуқларни бузган ҳолда алоҳида харажатларни тежовчи иқтисодий фаолиятни ўз ичига олади.
,
Хуфёна хўжалик айланмаси, табиийки, расмий статистикага киритилмаслиги боис, хуфёна иқтисодиёт ўлчамларини баҳолаш муаммоси ўта долзарб ҳисобланади. Ушбу мақсад учун қуйидаги ёндашувлардан фойдаланилади:
1 усул
Монетар усул
У хуфёна ҳисоб-китобларда фақат нақд маблағлардан фойдаланилиши тўғрисидаги гипотезага асосида қурилади
2 усул
Унда декларация қилинадиган даромадлар харажатлар суммаси, товарлар ва хизматлар истеъмолининг реал ҳажмлари билан таққосланади
Харажатлар ва даромадлар баланслари усули
3 усул
Бандликни таҳлил қилиш усули
У шуни назарда тутадики, узоқ вақт мобайнида сақланиб келаётган рўйхатга олинмаган ишсизликнинг юқори даражаси хуфёна секторда бандлик учун кенг имкониятлар мавжудлигидан далолат беради
4 усул
У харажатларнинг маълум технологик коэффициентлари асосида маҳсулот ишлаб чиқаришнинг реал ҳажми ҳақидаги маълумотларни олиш имконини беради
Масалан, истеъмол қилинадиган электр энергиясининг динамикаси ва декларация қилинадиган маҳсулот ишлаб чиқариш динамикаси тўғрисидаги маълумотлар таққосланади
Технологик коэффициентлар усули
5 усул
Уй хўжаликлари ва корхоналар раҳбарлари ўртасида сўров ўтказиш усули
;
У хуфёна иқтисодиётнинг ўлчамига эксперт баҳоларини беради
6 усул
Социологик усул
У хуфёна битимлар амалга ошириладиган алоҳида меъёрларни, уларнинг жамиятда тарқалганлигини, битимларни тузишда қанчалик қўлланишини таҳлил қилишдан иборат
3. Хуфёна бозор институционал тизим сифатида
Хуфёна сектор билан боғлиқ энг катта хавф-хатар – бу бозор конституциясидан кескин фарқ қилувчи хатти-ҳаракатлар ва битимлар тузишнинг алоҳида меъёрлари шаклланишидир
Хуфёна меъёрларнинг асосида уларнинг амал қилиши ҳудудий жиҳатдан ва шахсларнинг маълум доираси томонидан чегараланган ижтимоий механизмлар ётади - қонунга бўйсуниш меъёрларининг мавжуд эмаслиги, меъёрларнинг ижтимоий мансублигидан қатъи назар барча иқтисодий субъектларга амал қилишига имкон бермайди
Мулкчилик ҳуқуқларини тафсирлаш ва ҳимоялаш бўйича давлатга муқобил институт сифатида мафия ҳақида дастлабки тилга олиниши феодализмдан майда ва ўрта ер мулкчилигига ўтишнинг айнан шу палласига тааллуқли.
Илмий манбаларда бунга мисол тариқасида иқтисодчилар ва социологлар томонидан яхши ўрганиб чиқилган ва бошқа ривожланган хуфёна секторга эга бўлган мамлакатлар келтирилган.
Италия
Сицилия
Калабрия
Давлат ушбу минтақаларнинг узоқда жойлашганлиги ва ўзи олиб борадиган «бўлиб ол ва ҳокимият ўрнат» сиёсат туфайли уларнинг мавжудлиги ҳақида шунчаки унутиб қўйди.
Шунинг учун, айниқса феодал ҳуқуқнинг бекор қилиниши ва майда мулкдорлар синфининг шаклланиши муносабати билан мулкчилик ҳуқуқларини тафсирлаш ва шартномалар бажарилишини таъминлашнинг давлатнинг аралашувига муқобил механизмлари талаб этилди.
«Мафия» атамаси одатда турли маъноларда ва турли хилдаги ҳодисаларни ёритиш учун қўлланилади. Иқтисодий таҳлилда ушбу атамадан асосан битимларни тузишда амалга ошириладиган хатти-ҳаракатнинг алоҳида меъёрлари ва наъмуналарини белгилаш учун фойдаланилади