|
Mevalar va sabzavotlarni saqlash — hoʻl va sersuv mahsulotlarni isteʼmol etish yoki qayta ishlashga qadar saqlanishiga yordam beradigan tadbirlar majmui. Yetishtirilgan mahsulotni nest-nobud qilmasdan va sifatini pasaytirmasdan saklash va undan foydalanish qadimdan inson ehtiyojlaridan biri boʻlgan. Saqlashni toʻgʻri tashkil etish mahsulot sifatining uzok, vaqt buzilmasligini va nobudgarchilikning oldini olishni taʼminlaydi. Oʻzbekistonda meva va sabzavotlarni saklashning eng kad. usullari koʻmib yoki ilib saqlash, qoqi qilib quritish kabilar keng qoʻllanilgan. M. va s s.dagi asosiy vazifa ularning fizik va kimyoviy tarkibini, rangi, taʼmi, oziqlik qiymati va boshqa xususiyatlarini saqlab qolishdan iborat. M.va s. s.ni sakutshdagi asosiy qiyinchilik bu mahsulotlar tarkibida erkin holatdagi suvning koʻpligi bilan bogʻliq. Harorat yuqori boʻlgan sharoitlarda bu narsa hujayra va toʻqimalarning nafas olish, pishib yetilish va qarish jarayonlarini faollashtiradi, bugʻlanishni va patogen mikroflora rivojlanishini kuchaytiradi. TTTu sababli saqlashda saqlanadigan mahsulotlar va makroorganizmlar hayot faoliyatini susaytiradigan sharoitlar yaratilishi kerak. Yigʻimterimdan key-ingi dastlabki kunlarda sersuv mahsulotning nafas olishi kuchayadi. Soʻngra, ayniqsa, meva va sabzavotlarni tez sovitilganda nafas olish jadalligi sekinlashadi. Saqlash jarayonida havo namligi pasayganda bugʻlanish, nafas olish va patogen mikroorganizmlarning rivojlanishi kuchayadi. Nafas jadallashuviga omborxonalardagi havo tarkibi ham taʼsir koʻrsatadi. Kislorod miqdorining kamayishi, karbonad angidridning ortishi meva, sabzavotlarning saqlash muddatini uzaytiradi. Kasalliklar (chirish, mogʻorlash va boshqalar) keltirib chiqaradigan mikroorganizmlarning rivojlanishi katta miqdorda issiqlik ajralib chiqishiga va mahsulotlarning oʻz-oʻzidan qizib ketishiga sabab boʻladi. Natijada mahsulotning koʻp qismi nobud boʻladi.
Meva va sabzavot omborlari, sovuqxonalar yangi hosil joylashidan oldin formalin yoki oltingugurt gazi bilan yuqumsizlantiriladi, yangi soʻndirilgan ohak bilan oklanadi, quritiladi, mahsulotlar saqlanadigan haroratga qadar sovutiladi. Olma, nok, asosan, ostiga qogʻoz yozib (noklarni qogʻozga oʻrab) joylangan yashchiklarda —0,5, —0° da va nisbiy namligi 90— 95%da saqlanadi. Kartoshka xonalarda yerga qazilgan oʻralarda, faol shamollatiladigan omborlarda devorli xirmonlarda 3,5–5 m balandlikda, karam uyumlarda, xandaklarda va turli doimiy omborlarda, yashchiklarda saqlanadi. Harorat —3°, —G; havo namligi 70—75% dan oshmasligi kerak. Qo-vun—tarvuzlarni xashakka joylab yoki osib +3°da 4 oyga yaqin saklash mumkin.
Metrologiya bo’yicha xalqaro tashkilotlar Metrologiya bo’yicha xalqaro tashkilotlar asosiy vazifasi global metrologik tizimni yaratishdir Buning uchun quyidagilarga e’tibor beriladi: • xalqaro birliklar tizimi SI da o’lchashlar birliligini ta’minlashga; • ruxsat etilgan noaniqligi doirasida o’lchashlarning isonchliligiga; • xalqaro tan olingan sifat tizimlariga rioya qilinishiga; • xujjatlar bilan tasdiqlanadigan layoqatligini tekshirish shaffofligiga. Metrologiya bo’yicha xalqaro tashkilotlar xarakati bilan ko’pchilik davlatlarda Xalqaro birliklar tizimi SI, umumiy atamalar va o’lchash vositalarining metrologik xarakteristikalarini me’yorlash va ularni sinash hamda sertifikatlashtirish usullari bo’yicha tavsiyalar qabul qilingan. 17 O’lchovlar va og’irlik bo’yicha Xalqaro byuro 1875 yilda Parijda 17 davlatlar tomonidan Metrik konventsiya imzolanishi bilan birga, O’lchovlar va og’irlik bo’yicha Xalqaro byuro (BIPM – Bureau International des Poids et Mesures) tashkil etildi. Xozirda bu tashkilot 100 dan ziyod davlatlarda metrologik faoliyatni muvofiqlashtiradi. Bu tashkilot Frantsiyada joylashgan bo’lib, metr va kilogrammning hamda boshqa ayrim xalqaro etalonlarning prototiplarini saqlaydi, ularni milliy etalonlar bilan taqqoslashni tashkil etadi. O’lchovlar va og’irlik bo’yicha Xalqaro byuro asosiy vazifalari - o’lchashlarning xalqaro birliligini va ularni Xalqaro birliklar tizimi SIga muvofiqligini ta’minlash, - metrik o’lchashlar tizimini va o’lchamlar birliklari xalqaro etalonlarini takomillashtirish, - aniq o’lchashlarning yangi usullari va vositalarini ishlab chiqish va qo’llashdir. 18 O’lchovlar va og’irlik bo’yicha Bosh konferentsiya Elektr o’lchamlar birligini aniqlash masla-xat kumitasi Vaqt birligini aniqlash maslaxat kumitasi O’lchovlar va og’irlik Xalqaro qumitasi O’lchovlar va og’irlik bo’yicha Xalqaro byuro Fotometriya o’lchamalari birliklarini aniqlash maslaxat kumitasi Uzunlik birligini aniqlash maslaxat kumitasi Massa birligini aniqlash maslaxat kumitasi Radiometriya o’lchamlari birliklarini aniqlash maslaxat kumitasi Ionli nurlanishlar o’lchamlari birliklarini aniqlash maslaxat kumitasi Qimyoviy o’lchamlar birlilarini aniqlash maslaxat kumitasi Qonunlashtiruvchi metrologiya bo’yicha Xalqaro tashkilot 1956 yilda Qonunlashtiruvchi metrologiya bo’yicha Xalqaro tashkilot (фр. Organisation Internationale de Métrologie Légale, OIML, англ. International Organization of Legal Metrology) tashkil etildi. Unga xozirda 85 davlat a’zodir. QMXT qonunlashtiruvchi metrologiyaning quyidagi umumiy masalalari bilan shug’ullanadi: - o’lchash vositalarining aniqligi sinflarini belgilaydi; - o’lchash vositalarining turlariining birxilliligini tahminlaydi; - o’lchash vositalarining sinovlari bo’yicha tavsiyalarini ishlab chiqadi; -o’lchash vositalarini qiyoslash va kalibrlash tartibi boyicha tavsiyalarini ishlab chiqadi. 20 21 Qonunlashtiruvchi metrologiya bo’yicha Xalqaro tashkilotning yuqori idorqsi 4 yilda bit marta chaqiriladigan qonunlashtiruvchi metrologiya bo’yicha Xalqaro konferentsiya hisoblanadi. QMXT ixtiyoriy maqomdagi Xalqaro xujjatlar va Xalqaro tavsiyalar ishlaab chiqadi. Uning faoliyatida 59 davlat xaqiqiy a’zo va 67 davlat kuzatuvchi (muxbir a’zo) sifatida qatnashadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
