Xorvatiya

Xorvatiya
Xorvatiya (Hrvatska), Xorvatiya Respublikasi (Republika Hrvatska) — Bolqon yarim orolning shimoli-gʻarbiy kismida joylashgan davlat. Maydoni 56,6 ming km². Aholisi 4,267 mln. kishi (2012). Poytaxti — Zagreb shahri Maʼmuriy jihatdan 20 jupaniy (okrug)ga boʻlinadi.

Davlat tuzumi

Xorvatiya — parlamentli respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1990 yil dekabrda qabul qilingan. 1997, 2000, 2001 yillarda tuzatishlar kiritilgan. Davlat boshligʻi — prezident (2000 yildan Stipe Mesich), u umumiy teng va toʻgʻri yashirin ovoz berish nuli bilan 5 yil muddatga saylanadi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni 2 palatali parlament — Sabor (vakillar palatasi va jupaniylar palatasi), ijrochi hokimiyatni prezident bilan hukumat amalga oshiradi.

Tabiati

Xorvatiya hududining sharqiy kismi (Slavoniya) sertepa tekislikdan iborat, uni Sava va Drava dare vodiylari kesib oʻtadi. Mamlakat markazi va gʻarbida karst relyefli Dinara togʻligi (eng bal. joyi 1831 m) bor. Bu togʻlik shimoli-sharqda pasaya borib, Oʻrta Dunay pasttekisligiga tutashadi. Janubiy va janubisharqi — Adriatika dengizining ensiz togʻli sohili (Dalmatsiya) koʻpgina qoʻltiqlar bilan parchalangan. Qirgʻoq yaqinida Dalmatsiya orollari joylashgan. Xorvatiya sharqida iqlim moʻʼtadil, kontinental. Dinara togʻlarida sovuq qish uzoq davom etadi, dengiz sohilida subtropik Oʻrta dengiz iqlimi. Oʻrtacha yillik yogʻin 600–700 mm, sohilda 1000 mm gacha. Tekisliklar keng bargli oʻrmonlar, togʻlar buk, eman daraxtzorlari, aralash oʻrmonlar bilan qoplangan, togʻlardagi karst platosi taqir boʻshliqdan iborat, sohilda Oʻrta dengiz atrofiga xos butazorlar (makvis) bor. Hayvonot dunyosi unchalik boy emas: togʻlarda burgut, togʻ echkisi, tekisliklarda kemiruvchilar, sudralib yuruvchilar va qushlar uchraydi.
Aholisining 78,1% xorvatlar. Shuningdek, serb, sloven, venger va boshqa ham yashaydi. Shahar aholisi 56,2%. Dindorlarning aksariyati katoliklar. Rasmiy til — xorvat tili. Yirik shaharlari: Zagreb, Split, Riyeka.